SKKN Đổi mới phương pháp dạy giải toán có lời văn ở Lớp 4

 chủ động sáng tạo có khả năng để giải quyết vấn đề. Để đáp ứng các yêu cầu 
trên trong giảng dạy nói chung, trong dạy học Toán nói riêng cần phải vận dụng 
linh hoạt các phương pháp dạy học để nâng cao hiệu quả dạy - học.
 4. Hiện nay toàn ngành giáo dục nói chung và giáo dục tiểu học nói riêng 
đang thực hiện yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính 
tính cực của học sinh làm cho hoạt động dạy trên lớp "nhẹ nhàng, tự nhiên, 
hiệu quả". Để đạt được yêu cầu đó giáo viên phải có phương pháp và hình thức 
dạy học để nâng cao hiệu quả cho học sinh, vừa phù hợp với đặc điểm tâm sinh 
lí của lứa tuổi tiểu học và trình độ nhận thức của học sinh. Để đáp ứng với công 
cuộc đổi mới của đất nước nói chung và của ngành giáo dục tiểu học nói riêng.
 5. Trong chương trình môn toán tiểu học, giải toán có lời văn giữ một vai 
trò quan trọng. Thông qua việc giải toán các em thấy được nhiều khái niệm toán 
học. Như các số, các phép tính, các đại lượng, các yếu tố hình học...đều có 
nguồn gốc trong cuộc sống hiện thực, trong thực tiễn hoạt động của con người, 
thấy được mối quan hệ biện chứng giữa các sự kiện, giữa cái đã cho và cái phải 
tìm. Qua việc giải toán đã rèn luyện cho học sinh năng lực tư duy và những đức 
tính của con người mới. Có ý thức vượt khó khăn, đức tính cẩn thận, làm việc có 
kế hoạch, thói quen xét đoán có căn cứ, thói quen tự kiểm tra kết quả công việc 
mình làm óc độc lập suy nghĩ, óc sáng tạo, giúp học sinh vận dụng các kiến 
thức, rèn luyện kỹ năng tính toán, kĩ năng ngôn ngữ. Đồng thời qua việc giải 
toán của học sinh mà giáo viên có thể dễ dàng phát hiện những ưa điểm, thiếu 
sót của các em về kiến thức, kĩ năng, tư duy để giúp học sinh phát huy những 
mặt đạt được và khắc phục những mặt thiếu sót.
 Chính vì vậy việc đổi mới phương pháp dạy toán có lời văn ở cấp tiểu 
học chung và lớp 4 nói riêng là một việc rất cần thiết mà mỗi giáo viên tiểu học 
cần phải nâng cao chất lượng học toán cho học sinh.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
 1. Thuận lợi:
 Đa số học sinh thích học môn toán nhà trường trang bị tương đối đầy đủ 
đồ dùng cho dạy học toán. Học sinh có đầy đủ phương tiện học tập. PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. NỘI DUNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH SÁCH GIÁO KHOA TIỂU HỌC 
ĐỐI VỚI VIỆC DẠY TOÁN CÓ LỜI VĂN Ở TẤT CẢ CÁC KHỐI LƠP:
 Chúng tôi nhận thấy rằng việc "Đổi mới phương pháp dạy giải toán có 
lời văn ở lớp 4" đạt được kết quả tốt thì giáo viên phải nắm được nội dung 
chương trình dạy toán có lời văn ở tất cả các khối lớp 1,2,3 (Khối đã thay sách) 
và khối lớp 5 (chưa thay sách). Từ đó mới định hướng cách dạy cho mình sao 
cho có sự kế thừa và phát huy được hiệu quả của việc đổi mới phương pháp 
 * Đối với khối lớp 1:
 Nhận biết thế nào là một bài toán có lời văn.
 Biết giải và trình bày giải các bài toán đơn bằng một phép tính cộng (hoặc 
trừ) trong đó óc bài toán về thêm bớt một số đơn vị.
 Mục đích: Bước đầu phát triển tư duy, rèn luyện phương pháp giải toán 
và kĩ năng diễn đạt vấn đề, giải quyết vấn đề, trình bày vấn đề bằng ngôn ngữ 
nói - viết.
 Phương pháp dạy: Với mục tiêu như vậy nên đòi hỏi mỗi giáo viên lớp 1 
phải bám sát trình độ chuẩn và quán triệt những định hướng đổi mới dạy cho 
học sinh phương pháp giải toán, tạo cơ hội để học sinh tự phát hiện, tự giải 
quyết vấn đề, tự chiếm lĩnh kiến thức và phát huy năng lực cá nhân.
 Giáo viên không nói nhiều, không làm thay mà là người tổ chức các hoạt 
động học tập cho học sinh và hướng dẫn cho học sinh hoạt động cần tăng cường 
kĩ năng giải toán, thực hành luyện tập với những bài toán có tính cập nhật, gắn 
với thực tiễn, khuyến khích học sinh làm quen, từng bước tự mình tìm ra cách 
giải bài toán.
 * Đối với khối lớp 2:
 Học sinh: Giải và trình bày giải các bài toán đơn về cộng, trừ. Trong đó có 
bài toán về nhiều hơn, ít hơn, các bài toán về nhân, chia trong phạm vi bàng 
nhân, chia bảng 2,3,4,5. Làm quen bài toán có nội dung hình học.
 - Tự đặt được đề toán theo điều kiện cho trước.
 - Chương trình được xen kẽ vơ3í các mạch kiến thức khác. Bài toán có nội dung hình học (diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, 
thể tích các hình).
 Mức độ yêu cầu: Biết giải và trình bày giải các bài toán với phân số, số 
thập phân, củng cố các dạng toán điển hình đã học ở lớp 4.
 Biết giải các bài toán có nội dung hình học, diện tích, thể tích các hình đã 
học và mới học, biết giải các bài toán đơn về chuyển động đều.
 Phương pháp dạy: Giáo viên cần:
 - Giúp học sinh nắm chắc được các bước trong quá trình giải toán.
 - Tổ chức cho học sinh nắm vững được các dạng toán và đặc biệt rèn 
luyện kỹ năng phân tích đề bài. Từ đó giúp học sinh lựa chọn giải và lập kế 
hoạch giải một cách chính xác.
 II. VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA TOÁN CÓ LỜI VĂN TRONG CHƯƠNG 
TRÌNH TOÁN LỚP 4:
 Toán có lời văn giữ một vị trí quan trọng trong chương trình toán 4:
 Góp phần hệ thống hoá về củng cố có kiến thức, kỹ năng về số tự nhiên, 
phân số, yếu tố hình học và 4 phép tính (+, - , x, : ) với các số đã học làm cơ sở 
để học tiếp ở lớp 5 và nó đặt nền móng cho quá trình đào tạo tiếp theo ở các cấp 
học cao hơn, nó hình thành kỹ năng tính toán, giúp học sinh nhận biết được 
những mối quan hệ về số lượng, hình dạng không gian của thế giới hiện thực, 
hình thành phát triển hứng thú học tập và năng lực phẩm chấta trí tuệ của học 
sinh ngay từ góp phần phát triển trí thông minh, óc suy nghĩ độc lập, linh hoạt 
sáng tạo.
 Kế thừa giải toán ở lớp 1, lớp 2, lớp 3, mở rộng, phát triển nội dung giải 
toán phù hợp với sự phát triển nhận thức của học sinh lớp 4.
 III. NỘI DUNG GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN Ở LỚP 4:
 Toán có lời văn giữ một vị trí đặc biệt trong chương trình toán 4 bao gồm 
các dạng toán điển hình:
 - Tìm số trung bình cộng
 - Tìm 2 số khi biết tổng và hiệu của 2 số đó
 - Tìm 2 số khi biết tổng và tỉ số của 2 số đó. VI. TỰ HỌC TẬP VÀ NGHIÊN CỨU ĐỂ NẮM VỮNG ĐƯỢC TÁC 
DỤNG CŨNG NHƯ VIỆC TIẾN HÀNH THỰC HÀNH ĐỔI MỚI 
PHƯƠNG PHÁP TRONG GIẢNG DẠY:
 Tôi thấy đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới phương 
pháp dạy giải toán nói riêng là nhằm tìm ra đựơc phương pháp logic cho từng 
nội dung của từng môn, từng bài để nhằm đạt được chất lượng cao nhất trong 
giảng dạy. Đổi mới phương pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay chính là để 
phát hiện, lựa chọn phương pháp cụ thể phù hợp với quan điểm dạy học lấy học 
sinh làm trung tâm và phù hợp với nội dung giáo dục cụ thể. Vì vậy chúng tôi 
thường xuyên sinh hoạt thăm lớp dự giờ của đồng nghiệp để học tập và xây 
dựng thống nhất cách thực hiện phương pháp đổi mới giảng dạy cho tất cả các 
môn học cho phù hợp để tìm ra con đường chuyển tải chính thức tới học sinh 
bằng con đường nhanh nhất, ngắn gọn nhất. Cần nghiên cứu, tìm hiểu để nắm 
được yêu câu của việc dạy toán nói chung và loại giải toán: "Tìm 2 số khi biết 
tổng và tỉ số của 2 số đó" nói riêng. Đồng thời nắm được những thiếu sót của 
học sinh trong giải toán có lời văn.
 VII. CHUẨN BỊ CHO GIỜ DẠY GIẢI TOÁN THEO PHƯƠNG 
PHÁP ĐỔI MỚI ĐẠT KÉT QUẢ.
 Để có được giờ dạy giải toán theo phương pháp đổi mới đạt kết quả tốt, 
phát huy được tính tích cực của học sinh thì giáo viên phải có thiết kế cụ thể rõ 
ràng, nó sẽ quyết định lớn đến chất lượng giờ dạy và đồng thời giáo viên cũng là 
người tổ chức, hướng dẫn thiết kế cho từng học sinh. Mọi học sinh đều chủ động 
học tập và phát triển cao nhất, chính vì lẽ đó cả 2 đối tượng thầy và trò đều phải 
có sự chuẩn bị chu đáo.
 1. Sự chuẩn bị của giáo viên:
 Trước khi dạy bất cứ một loại giải nào, trong tổ chúng tôi đều thống nhất 
là dành thời gian kĩ lưỡng về tất cả các bài tập của dạng toán đó, từ bài giảng 
đến bài luyện, từ bài trong sách giáo khoa đến bài trong vở bài tập để thấy được 
phương pháp giảng dạy phù hợp, ngắn gọn, học sinh dễ tiếp thu, giáo viên nói ít 
và chọn được những bài thêm để nâng cao kiến thức đối với đối tượng học sinh dưỡng riêng biệt cần có thêm sách giáo khoa về luyện giải, sách giáo khoa nâng 
cao...
 Song không thể thiếu được những kiến thức về toán học có hệ thống logic 
từ lớp dưới, từ bài học trước phải chắc chắn làm cơ sở, nền tảng giúp học sinh tự 
tin trong hoạt động thực hanh, trong việc tiếp thu kiến thức. Ví dụ như khi học 
giải toán vê "Bài toán tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó" thì các em 
đã được học bài trước là "Tỉ số"...
 Chính vì sự liên quan hệ thống giữa kiến thức đã học với kiến thức mới 
nên học sinh phải làm hết và đầy đủ các bài tập, học thuộc các quy tắc, công 
thức toán. Để học sinh cso thói quen học bài, làm bài đầy đủ chúng tôi đã thống 
nhất với giáo viên trong tổ là bố trí mỗi bàn có một bàn trưởng là học sinh khá 
toán, thường xuyên kiểm tra bài học, bài làm ở nhà của các bạn trong bàn vào 
giờ ôn bai, soát bài và chỉ ra chỗ đúng sai trong bài tập của bạn giúp bạn cùng 
tiến bộ (xây dựng đôi bạn thân...)
 VIII. QUY TRÌNH THỰC HIỆN KHI DẠY GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN:
 - Giải toán đối với học sinh là một hoạt động trí tuệ khó khăn, phức tạp. 
Việc hình thành kỹ năng giải toán hơn nhiều so với kĩ năng tính vì bài toán giải 
là sự kết hợp đa dạng hoá nhiều khái niệm quan hệ toán học, ....chính vì vậy đặc 
trưng đó mà giáo viên cần phải hướng dẫn cho học sinh có được thao tác chung 
trong quá trình giải toán sau:
 Bước 1: Đọc kỹ đề bài: Có đọc kỹ đề bài học sinh mới tập trung suy nghĩ 
về ý nghĩa nội dung của bàit oán và đặc biệt chú ý đến câu hỏi bài toán. Chúng 
tôi có rèn cho học sinh thói quen chưa hiểu đề toán thì chưa tìm cách giải. Khi 
giải bài toán ít nhất đọc từ 2 đến 3 lần.
 Bước 2: Phân tích tóm tắt đề toán.
 Để biết bài toán cho biết gì? Hỏi gì? (tức là yêu cầu gì?)
 Đây chính là trình bày lại một cách ngắn gọn, cô đọng phần đã cho và 
phần phải tìm của bài toán để làm rõ nổi bật trọng tâm, thể hiện bản chất toán 
học của bài toán, được thể hiện dưới dạng câu văn ngắn gọn hoặc dưới dạng các 
sơ đồ đoạn thẳng. Tóm tắt: 
 Kho nhỏ: ? tấn
 45 tấn
 Kho lớn: ? tấn
 Bước 3: Tìm cách giải bài toán:
 Trình bày bài giải:
 Dựa vào kế hoạch giải bài toán ở trên mà học sinh sẽ tiến hành giải như sau:
 Tổng số phần bằng nhau là:
 1 + 4 = 5 (phần)
 Số thóc ở kho nhỏ là:
 45 : 5 = 9 (tấn)
 Số thóc ở kho lớn là:
 9 x 4 = 36 (tấn)
 Hỏi còn cách giải nào khác?
 T số thóc - kho nhỏ = số thóc kho lớn
 [hay 45 - 9 = 36 (tấn)]
 Thử lại: Là quá trình kiểm tra việc thực hiện phép tính độ chính xác của 
quá trình lập luận.
 9 + 36 = 45 (tấn) tổng số thóc.
 Hay có thể 36 : 9 = 4 (lần) tỉ số
 Qua các thao tác giải trên chúng tôi đã hình thành dần dần cho học sinh 
trong các giờ dạy toán dưới sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên đối với tất cả 
các dạng bài.
 Từ phương pháp dạy như trên giáo viên có thể áp dụng với tất cả những 
loại bài như sau:
 * Tương tực đối với dạng "Bài toán tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của 
hai số đó". Với tỉ số là một phân số (tức là so sánh giá trị của số bé với giá trị 
của số lớn).
 Ví dụ 2: Mẹ mua 20 kg gạo trong đó khối lượng gạo nếp bằng 2/3 khối 
lượng gạo tẻ. Tính số kg gạo mỗi loại? Đối với ví dụ này là sự kết hợp với các yếu tố hình học, từ đó củng cố 
kiến thức nhiều mặt cho học sinh.
 Như vậy, dù bài toán "Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó" hay 
bất kì ở dạng toán nào thì đều quan trọng đối với học sinh là phải biết cách tóm 
tắt đề toán. Nhìn vào tóm tắt xác định đúng dạng toán để tìm chọn phép tính cho 
phù hợp và trình bày giải đúng.
 Tất cả những việc làm trên của giáo viên đều nhằm thực hiện tiết dạy giải 
toán theo phương pháp đổi mới và rèn kĩ năng cho học sinh khi giải bất kì loại 
toán nào các em cũng được vận dụng.