Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán Lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”

 Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”
 MỤC LỤC
 Trang
I. PHẦN MỞ ĐẦU 3
1. Lí do chọn đề tài 3
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 4
2.1. Mục tiêu: 4
2.2. Nhiệm vụ cụ thể: 4
3. Đối tượng nghiên cứu 4
4. Phạm vi nghiên cứu: 4
5. Phương pháp nghiên cứu 5
II. PHẦN NỘI DUNG 6
1. Cơ sở lí luận để thực hiện đề tài 6
2. Thực trạng 7
2.1. Thuận lợi, khó khăn 7
2.2 Thành công và hạn chế: 8
2.3 Mặt mạnh, mặt yếu 9
2.4 Các nguyên nhân, các yếu tố tác động 9
2.5 Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra. 10
3. Giải pháp, biện pháp 11
 Người thực hiện: Huỳnh Thị Tuyết Nhung – Trường TH Trần Quốc Toản 1 Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”
 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lí do chọn đề tài
 Môn toán không chỉ giúp học sinh lĩnh hội các kiến thức, rèn các kĩ năng 
tính toán mà còn giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, tưởng tượng, óc sáng 
tạo, thói quen làm việc khoa học, phát triển ngôn ngữ, tư duy lôgíc, góp phần 
hình thành các phẩm chất, nhân cách của người lao động. Các kiến thức và kĩ 
năng trong môn Toán rất cần thiết trong đời sống hàng ngày, là công cụ giúp học 
sinh học tốt các môn học khác và để tiếp tục học lên các lớp trên.
 Môn Toán lớp 4 hình thành cho học sinh các kiến thức cơ bản, sơ giản 
nhưng có nhiều ứng dụng trong đời sống về số học các số tự nhiên, các đơn vị 
đo lường, nhận dạng và tính chu vi, diện tích một số hình,  Đặc biệt là biết 
cách giải và trình bày lời giải những bài toán có lời văn. Nắm chắc và thực hiện 
đúng quy trình bài toán.
 Tuy nhiên việc dạy giải toán ở Tiểu học nói chung và ở lớp 4 nói riêng 
gặp rất nhiều khó khăn. Các em thường không xác lập được mối quan hệ giữa 
các dữ liệu của bài toán, không tìm ra được mối quan hệ giữa cái đã cho và cái 
phải tìm trong điều kiện của bài toán. Mặt khác, các em chưa biết vận dụng 
những kiến thức đã học vào trong việc giải toán. Chính vì vậy mà khi làm toán 
giải các em hay bị sai, nhầm lẫn do không tìm ra được phép tính và lời giải đúng 
cho câu hỏi của bài toán. Một điều không kém phần nan giải, khiến giáo viên 
phải trăn trở, suy nghĩ nhiều đó là học sinh thường nhầm lẫn cách giải bài toán ở 
các dạng toán điển hình như: Tìm số trung bình cộng, tìm hai số khi biết tổng và 
hiệu của hai số đó, tìm hai số khi biết tổng(hiệu) và tỉ số của hai số đó, Đặc 
biệt là hai dạng toán có tựa đề gần giống nhau, đó là “Tìm hai số khi biết tổng 
và tỉ số của hai số đó” và “Tìm hai số khi biết hiệu và tỉ số của hai số đó”. Vậy 
làm thế nào để học sinh không bị nhầm lẫn giữa các dạng toán, phân biệt được 
dạng toán này với dạng toán kia và biết cách xác lập mối quan hệ giữa các dữ 
liệu của bài toán, tìm ra cách giải, phép tính và lời giải đúng cho bài toán, đó là 
 Người thực hiện: Huỳnh Thị Tuyết Nhung – Trường TH Trần Quốc Toản 3 Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”
 5. Phương pháp nghiên cứu:
 - Phương pháp điều tra.
 - Phương pháp giảng giải.
 - Phương pháp gợi mở.
 - Phương pháp luyện tập, thực hành
 - Phương pháp hoạt động nhóm
 - Phương pháp kiểm tra, đánh giá.
 - Phương pháp xử lí số liệu.
 Người thực hiện: Huỳnh Thị Tuyết Nhung – Trường TH Trần Quốc Toản 5 Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”
 Dựa trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu về các phương pháp dạy học toán ở 
tiểu học. Công văn số 5842/BGD ĐT-VP ngày 01/9/2011 của Bộ giáo dục về 
hướng dẫn điều chỉnh nội dung dạy học và chuẩn kiến thức kỹ năng mà học sinh 
cần đạt được sau giờ học toán, những kiến thức có trong bài học, tham khảo 
sách hướng dẫn và một số tài liệu bồi dưỡng trong chương trình toán ở tiểu học. 
Thông tư 30/2014 của BGD. Quyết định 16/2006 của BGD-ĐT. Bên cạnh đó 
còn có sự đúc kết kinh nghiệm của bản thân qua thực tế phụ đạo học sinh yếu 
môn toán thời gian qua.
 2. Thực trạng
 2.1. Thuận lợi, khó khăn
 Thuận lợi: 
 - Nhà trường thường mở các chuyên đề để giáo viên dự giờ, trao đổi kinh 
nghiệm lẫn nhau trong đó có môn Toán. Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn, 
trường đều tạo điều kiện cho giáo viên trao đổi tháo gỡ những vướng mắc trong 
chuyên môn. Trong các buổi sinh hoạt khối, giáo viên cũng có điều kiện trình 
bày những khó khăn, vướng mắc trong công tác giảng dạy để mọi người cùng 
nhau tháo gỡ.
 - Giáo viên ham học hỏi, nhiệt tình đóng góp ý kiến giúp đỡ lẫn nhau, sẵn 
sàng chia sẻ những hiểu biết về chuyên môn để cùng nhau tiến bộ. 
 - Ban giám hiệu năng động nhiệt tình, luôn tư vấn cho giáo viên những 
phương pháp dạy học tích cực.
 - Học sinh có đủ sách giáo khoa, đồ dùng học tập phục vụ cho môn học.
 - Đa số học sinh ham học hỏi, hay tìm tòi khám phá cái mới. 
 - Phần lớn phụ huynh quan tâm đến việc học của con em mình. 
 Khó khăn: 
 - Giáo viên chưa quan tâm sâu sát đến từng đối tượng học sinh, nhất là 
học sinh yếu, chưa kiểm tra nghiêm ngặt và liên tục các yêu cầu mình đề ra, 
 Người thực hiện: Huỳnh Thị Tuyết Nhung – Trường TH Trần Quốc Toản 7 Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”
 - Tạo sự say mê, hứng thú cho học sinh khi học toán, các em càng ngày 
càng yêu thích học môn toán hơn. Nâng cao trình độ nhận thức của các em, giúp 
các em có kiến thức cơ bản để học tốt môn toán ở các lớp tiếp theo. Góp phần 
nâng cao chất lượng của giờ học toán nói riêng và chất lượng giáo dục nói 
chung.
 Mặt yếu: 
 - Kỹ năng phân tích đề bài và nhận dạng toán quá khó cho học sinh học 
yếu môn Tiếng Việt. 
 2.4 Các nguyên nhân, các yếu tố tác động
 Về phía học sinh: 
 Học sinh chưa chăm học: Qua quá trình giảng dạy, bản thân nhận thấy 
rằng các em học sinh yếu là những học sinh cá biệt, vào lớp không chịu chú ý 
chuyên tâm vào việc học, về nhà thì không xem bài, không chuẩn bị bài, cứ đến 
giờ học thì cắp sách đến trường. Còn một bộ phận nhỏ thì các em không xác 
định được mục đích của việc học. Các em chỉ đợi đến khi lên lớp, nghe giáo 
viên giảng bài rồi ghi vào những nội dung đã học sau đó về nhà lấy tập ra “ học 
vẹt” mà không hiểu được nội dung đó nói lên điều gì.
 Học sinh không có thời gian cho việc tự học: Trên địa bàn xã Bình Hòa 
thì đa số người dân ở đây đều làm nghề nông nên ngoài thời gian học trên lớp, 
khi ở nhà các em phải phụ giúp gia đình việc đồng áng, chăn trâu, chăn bò, trông 
em,.
 Một số học sinh bị mất căn bản kiến thức từ lớp nhỏ: Đây là một điều 
không thể phủ nhận với chương trình học tập hiện nay. Nguyên nhân này có thể 
nói đến một phần lỗi của giáo viên là chưa đánh giá đúng trình độ của học sinh.
 Về phía giáo viên: 
 Người thực hiện: Huỳnh Thị Tuyết Nhung – Trường TH Trần Quốc Toản 9 Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”
mình làm đúng bài tập. Thái độ trong lớp thụ động. Vì vậy kết quả học toán 
chưa đạt được Chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt.
 - Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến việc học của con em 
mình.
 3. Giải pháp, biện pháp
 3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
 Xây dựng cho mỗi học sinh có vốn kiến thức toán học vững vàng, giúp 
học sinh yếu môn toán nhận dạng, phân biệt giải đúng các dạng toán giải, giúp 
các em nắm kiến thức ngày càng vững vàng hơn, hăng say trong giờ học toán 
nâng cao chất lượng giảng dạy và làm nền tảng vững chắc cho các lớp trên.
 3. 2 Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
 Biện pháp 1: Tìm hiểu nội dung bài
 Việc tìm hiểu nội dung bài toán thường thông qua việc đọc bài toán. Đây 
là bước quan trọng đầu tiên không thể thiếu. Bởi vì, học sinh cần phải đọc kĩ, 
hiểu rõ đề toán. Đối với học sinh yếu cần phải đọc nhiều lần, ít ra phải thuộc 
được đề toán, tìm hiểu xem bài toán cho biết cái gì, hay cho biết điều kiện gì, bài 
toán hỏi gì? Khi đọc bài toán phải hiểu thật kĩ một số từ ngữ, thuật ngữ quan 
trọng biểu đạt theo ngôn ngữ thông thường. Nếu trong bài toán có thuật ngữ nào 
học sinh chưa hiểu rõ hoặc đã học rồi mà quên không nhớ, không hình dung ra 
được, giáo viên cần hướng dẫn kĩ, nhắc lại để học sinh hiểu được nội dung và ý 
nghĩa của từ đó.
 Ở bài toán dạng “Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó”, học sinh 
cần phải hiểu được tổng là gì? Tổng là kết quả của hai đại lượng cộng lại. Giáo 
viên giúp học sinh hình dung ra được tổng thường là các từ ngữ: Tổng của hai số 
là , hai kho có, hai lớp trồng được , tuổi bố và tuổi con là, trong ao có 
 con cá rô và cá chép,  Tỉ số thường là một phân số hay số thứ nhất gấp 
 Người thực hiện: Huỳnh Thị Tuyết Nhung – Trường TH Trần Quốc Toản 11 Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”
 Một điều quan trọng nữa mà học học sinh hay mắc phải đó là: Các em hay 
nhầm lẫn, không phân biệt được đại lượng nào là số lớn, đại lượng nào là số bé. 
Để các em không bị nhầm lẫn, khi dạy bài “Tỉ số”, giáo viên cần phân tích kĩ để 
học sinh hiểu. Đại lượng nào nói trước là tử số, đại lượng nào nói sau là mẫu số.
 Ví dụ: Tỉ số của cam và quýt là 1 . ( Cam là tử số, quýt là mẫu số)
 5
 Số học sinh nam bằng 2 số học sinh nữ,( Học sinh nam là tử số, học sinh 
 5
nữ là mẫu số)
 Biện pháp 2: Tóm tắt và tìm cách giải 
 Hoạt động tóm tắt và tìm cách giải bài toán gắn liền với việc phân tích các 
dữ liệu, điều kiện và câu hỏi của bài toán nhằm xác lập mối liên hệ giữa chúng 
và tìm được các phép tính thích hợp. Đây là bước quan trọng nhất, quyết định 
đến hiệu quả làm bài của học sinh. Bởi vì, thông qua bước này, học sinh sẽ nắm 
được mối liên hệ giữa các dự kiện, số liệu mà đề bài đã cho với cái cần tìm để 
trả lời cho câu hỏi của bài toán. Nếu bước này học sinh phân tích không kĩ càng, 
không khai thác hết các dữ kiện của đề toán thì có thể các em sẽ hiểu sai và dẫn 
đến đi sai hướng, làm sai bài toán. Hoạt động này thường diễn ra theo trình tự 
sau:
 * Phân tích bài toán: Bước này giáo viên cho học sinh đọc kĩ bài toán, 
dùng câu hỏi gợi mở để dẫn dắt học sinh trả lời.
 + Bài toán này cho biết gì? 
 + Bài toán yêu cầu chúng ta làm gì? 
 + Bài toán này thuộc dạng toán gì? 
 + Tổng hoặc hiệu là bao nhiêu? 
 + Tỉ số là bao nhiêu? 
 + Tỉ số cho ta biết điều gì? 
 Người thực hiện: Huỳnh Thị Tuyết Nhung – Trường TH Trần Quốc Toản 13 Kinh nghiệm giúp học sinh yếu toán lớp 4 phân biệt giải đúng dạng toán “Tổng tỉ, Hiệu tỉ”
 + Giải thích tại sao gọi 35 là tổng ? (Vì số học nam cộng với số học sinh 
nữ bằng 35)
 + Tỉ là bao nhiêu ? ( 2 )
 3
 + Tỉ số 2 cho ta biết điều gì ? (Số học sinh nam bằng 2 số học sinh nữ, 
 3 3
tức là tỉ số giữa số học sinh nam và số học sinh nữ là 2 )
 3
 + Số học sinh nam là mấy phần ?(2 phần)
 + 2 phần được xem là số nào? (số bé)
 + Số học sinh nữ là mấy phần ? (3 phần)
 + 3 phần được xem là số nào? (số lớn)
 * Dùng sơ đồ đoạn thẳng để tóm tắt bài toán: Bước này có vai trò rất quan 
trọng trong việc giải toán. Khi học sinh tóm tắt được, vẽ được sơ đồ đoạn thẳng 
có nghĩa là học sinh đã hiểu được bài toán.
 Từ việc phân tích các dữ liệu của bài toán trên, học sinh sẽ dễ dàng tóm 
tắt bài toán như sau:
 Nam: 
. 
 Nữ:
 * Lập kế hoạch giải toán nhằm xác định trình tự giải quyết, thực hiện các 
phép tính: Để giải được bài toán, học sinh cần phải nắm và thuộc các bước giải. 
Các bước giải như sau:
 Bài toán dạng tổng – tỉ Bài toán dạng hiệu – tỉ
- Bước 1: Tìm tổng số phần bằng nhau - Bước 1: Tìm hiệu số phần bằng nhau
- Bước 2: Tìm số bé - Bước 2: Tìm số bé
 Người thực hiện: Huỳnh Thị Tuyết Nhung – Trường TH Trần Quốc Toản 15