SKKN Một số kinh nghiệm giúp giáo viên dạy học hiệu quả tài nguyên môi trường biển và hải đảo cho học sinh Lớp 4

 Lồng ghép giáo dục Biển đảo
I. PHẦN MỞ ĐẦU
I.1 Lí do chọn đề tài 
 Là con rồng cháu tiên thì ai nấy đều biết đến câu thành ngữ: “Đất nước ta 
rừng vàng biển bạc”. Đó là câu thành ngữ chỉ sự giàu có, trù phú của nước ta về 
tài nguyên thiên nhiên, thể hiện lòng tự hào, niềm yêu quý với của cải non sông, 
gấm vóc của dân tộc Việt Nam mà ông trời đã ban tặng. Tài nguyên thiên nhiên 
nước ta rất đa dạng và phong phú, nhất là tài nguyên biển. Là công dân của đất 
nước Việt Nam, chúng ta phải biết quý trọng, giữ gìn, sử dụng và khai thác một 
cách hợp lí để tài nguyên thiên nhiên không bị cạn kiệt, đúng với nghĩa của câu 
thành ngữ trên.
 Trong những năm gần đây môi trường biển đang dần bị hủy diệt do ý thức 
của người dân. Tệ nạn xả rác thải không đúng quy định làm ô nhiễm nguồn nước, 
ô nhiễm bầu khí quyển. Nạn chặt phá rừng bừa bãi gây ra những trận lũ kinh 
hoàng mà tử thần đem lại không chỉ người dân vùng biển mà người dân trong cả 
nước đã phải gồng mình gánh chịu. 
 Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng đau thương đó? Nguyên nhân chính là 
sự thiếu hiểu biết, thiếu ý thức của người dân chỉ vì lợi nhuận kinh tế trước mắt 
mà họ hủy diệt tài nguyên rừng, làm ô nhiễm nguồn nước. Chính vì thế hiểu biết 
về tài nguyên môi trường biển và hải đảo và giáo dục bảo vệ tài nguyên môi trường 
biển và hải đảo là vấn đề nóng bỏng hiện nay mà Đảng và Nhà nước ta quan tâm. 
Muốn giảm bớt được hậu quả bi thương mà người dân hàng năm phải gánh chịu 
do biến đổi khí hậu để lại thì ngay từ bây giờ, ngay từ hôm nay bản thân là người 
“ươm mầm gieo các hạt giống” tôi phải có trách nhiệm với hạt giống của mình 
nên ngay từ đầu năm học tôi đã lựa chọn đề tài:“Lồng ghép dạy về tài nguyên, 
môi trường biển và hải đảo qua các môn học lớp 4”.
I.2 Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 
 Hiện nay tại nơi tôi đang sống và làm việc ý thức bảo vệ môi trường của 
các em còn rất kém. Các em sống ở miền núi Tây Nguyên nên những hình ảnh về 
 1 - Đọc và phân tích tài liệu.
- Xem kĩ sách giáo khoa có nội dung lồng ghép tích hợp.
- Sưu tầm các tranh ảnh về biển, đảo Việt Nam.
- Phương pháp nghiên cứu lý luận.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. 
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp đàm thoại.
- Phương pháp thực hành.
- Phương pháp tổng hợp phân tích.
II.PHẦN NỘI DUNG 
II.1. Cơ sở lý luận 
 Môi trường là yếu tố quan trọng đối với đời sống của con người, nó quyết 
định đến sự thành bại trong đời sống sản xuất của mỗi người dân Việt Nam. Vì 
vậy mỗi học sinh Việt Nam khi đang ngồi trên ghế nhà trường phải hiểu biết được 
việc bảo vệ môi trường biển đảo là vấn đề rất cần thiết trong đời sống hiện nay. 
Hiểu được sự ô nhiễm môi trường gây ra do sự biến đổi khí hậu, ảnh hưởng nặng 
nề đến đời sống và sự phát triển của mỗi con người. Là một giáo viên trực tiếp 
giảng dạy, tôi luôn cung cấp cho học sinh những hiểu biết ban đầu về môi trường: 
Môi trường tự nhiên, môi trường xã hội – mối quan hệ giữa môi trường và con 
người, sự ô nhiễm môi trường biển và hải đảo và cách khắc phục tình trạng này. 
Qua đó hình thành cho các em thói quen, kĩ năng hành động và các hành vi phù 
hợp với môi trường, hình thành nhân cách cho học sinh ngay từ khi còn ngồi trên 
ghế nhà trường, góp một phần nhỏ vào việc bảo vệ môi trường biển và hải đảo, 
chống biến đổi khí hậu. 
II.2. Thưc trạng
 Qua nhiều năm công tác ở Trường Tiểu học ...... và trao đổi với các đồng 
nghiệp của mình tôi có những nhận xét về thực trạng dạy học như sau: 
a.Thuận lợi, khó khăn 
Thuận lợi: 
 3 - Hiểu được tầm quan trọng của nội dung tích hợp trong từng môn học. 
- Giáo viên đưa ra phương pháp tích hợp hợp lí trong từng thời điểm diễn ra hoạt 
động. 
- Khi lồng ghép các hoạt động có nội dung giáo dục về tài nguyên môi trường 
biển đảo giáo viên phải nghiên cứu kĩ lựa chọn phương pháp tích hợp hợp lí, tự 
nhiên giúp các em hình thành thái độ, thói quen và kĩ năng sống tích cực. 
b. Nội dung và cách thực hiện giải pháp biện pháp. 
b.1. Cách trình bày. 
 - Môn học. 
 - Bài học. 
 - Nội dung tích hợp. 
 - Phương pháp tích hợp.
 Muốn nắm bắt số lượng học sinh hiểu biết nội dung lồng ghép môi trường 
biển và hải đảo trong các môn học. Trước khi lồng ghép giáo viên đưa ra một số 
câu hỏi: 
 - Các em đã thấy biển và hải đảo chưa?
 - Tác dụng của môi trường biển và hải đảo có lợi gì đối với đời sống con người?
 - Khi lồng ghép môi trường biển và hải đảo trong các môn học các em có yêu 
quê hương và tự hào về đất nước mình hơn không?
 - Ở lứa tuổi các em phải làm gì để bảo vệ môi trường biển và hải đảo để không 
bị ô nhiễm? 
Kết quả ban đầu là:
..
b.2. Cách thực hiện dạy lồng ghép tài nguyên, môi trường biển và hải đảo ở 
các phân môn.
 MÔN ĐẠO ĐỨC
 Đối với phân môn đạo đức nội dung lồng ghép tài nguyên, môi trường biển 
và hải đảo tôi đã tập trung chủ yếu giáo dục cho học sinh biết yêu quê hương, 
vùng biển, hải đảo của đất nước. Từ tình yêu đó khơi dậy cho các em ý thức bảo 
 5 - Thẻ màu (HS).
 III/ Hoạt động trên lớp.
 Hoạt động của thầy Hoạt động của trò
1/ Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra 3 HS.
2/ Bài mới. 
Giới thiệu bài.
HĐ: HS Khởi động.
Gv cho các nhóm cùng quan sát 1cái cặp sách HS hoạt động nhóm.
và một số bức tranh ..... Hs quan sát và nhận xét.
 Đại diện các nhóm trình bày nhận xét về 
 cái cặp .
 Nhận xét ý kiến của các nhóm có giống 
 nhau không?
- Gv kết luận: Mỗi người có thể có ý kiến khác 
nhau về cùng sự vật.
HĐ2: Giúp HS thảo luận tình huống.
Gv nêu các tình huống, giao nhiệm vụ cho các HS tham gia trao đổi, chất vấn.
nhóm. Hs hoạt động nhóm thảo luận nội dung 
 câu hỏi 1,2 tr/9.
Gv nhận xét,bổ sung. Đại diện các nhóm trình bày. Các nhóm 
- Điều gì xảy ra nếu em không được bày tỏ ý khác bổ sung.
kiến về những việc có liên quan đến bản thân HS trao đổi cá nhân.
em, lớp em? * GDMT: - Các em hãy bày tỏ ý kiến của 
 mình với cha mẹ, với thầy cô với chính 
 quyền địa phương về môi trường sống của 
 em trong gia đình, về môi trường lớp học, 
 về môi trường sống ở cộng đồng.
Gv theo dõi kết luận: Trong mọi tình huống, * GDMT:- Có ý thức bảo vệ môi trường 
em nên nói rõ để mọi người xung quanh hiểu tiết kiệm năng lượng, biết lắng nghe và 
về khả năng, nhu cầu, mong muốn, ý kiến của ủng hộ những ý kiến đúng đắn của mọi 
 7 MÔN: KHOA HỌC
 Đối với môn khoa học giáo dục các em biết việc khai thác không hợp lí là 
nguyên nhân chính dẫn đến sự cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường biển. 
Giúp học sinh hiểu được sự cần thiết về bảo vệ môi trường biển đảo, yêu quý thiên 
nhiên, mong muốn bảo vệ môi trường nói chung, môi trường biển và hải đảo nói 
riêng để hình thành cho các em kĩ năng bảo vệ tài nguyên, môi trường biển, tham 
gia một số hoạt động bảo vệ môi trường biển đảo phù hợp với lứa tuổi. 
 Xây dựng kế hoạch tích hợp nội dung vào từng bài học cụ thể 
Bài dạy: Nguyên nhân làm nước bị ô nhiễm.
Nội dung tích hợp:
- Liên hệ những lí do gây ô nhiễm nước biển: Rác thải từ đất liền, ô nhiễm do 
các hoạt động đánh bắt trên biển...
- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, đặc biệt là môi trường biển.
Phương pháp tích hợp:
- Trò chuyện đối thoại về nguyên nhân của rác thải, cách phân loại rác.
- Hoạt động nhóm về biện pháp khắc phục.
- Tuyên truyền khuyên ngăn mọi người không vứt rác bừa bãi. 
Ví dụ khi dạy bài:
 NGUYÊN NHÂN LÀM NƯỚC Ô NHIỄM
I. Mục tiêu: 
 - Nêu được một số nguyên nhân làm ô nhiễm nguồn nước.
 - Nêu được tác hại của việc sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm đối với sức khoẻ 
con người.
* KNS: - Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về nguyên nhân làm nước bị ô nhiễm.
 - Kĩ năng trình bày thông tin về nguyên nhân làm nước bị ô nhiễm.
 - Kĩ năng bình luận đánh giá về các hành động gây ô nhiễm nước.
 * Tích hợp BVMT: - Chúng ta nên làm gì để bảo vệ nguồn nước không bị ô 
nhiễm.
 - Có ý thức bảo vệ nguồn nước.
II. Các hoạt động trên lớp:
 9 MÔN TIẾNG VIỆT
 Đối với môn Tiếng Việt nội dung lồng ghép tài nguyên, môi trường biển 
và hải đảo tôi đã tập trung giáo dục cho học sinh hiểu biết về các cảnh quan thiên 
nhiên môi trường biển hải đảo. Giúp các em cảm nhận đầy đủ và sâu sắc nội dung 
bài học là góp phần giáo dục các em một cách tự nhiên về ý thức bảo vệ môi 
trường nói chung, bảo vệ môi trường biển đảo nói riêng. Từ đó các em sẽ có nhiều 
chuyển biến tích cực về tư tưởng, tình cảm và có những hành động tự giác bảo vệ 
tài nguyên môi trường biển đảo. Quan tâm nhiều hơn đến việc bảo vệ, yêu quý 
thiên nhiên. Biết chăm sóc và bảo vệ môi trường mà các em đang sinh sống bằng 
những hành động cụ thể, tham gia ở mức độ phù hợp với lứa tuổi để bảo vệ tài 
nguyên môi trường biển đảo. Trong quá trình dạy học, giáo viên phải nắm vững 
những kiến thức về giáo dục tài nguyên môi trường biển đảo, có sự tìm tòi sáng 
tạo để việc tích hợp diễn ra một cách tự nhiên, không gượng ép để học sinh dễ 
hiểu, dễ nhớ, hình thành thói quen, thái độ đúng đắn và thân thiện với môi trường.
 Người giáo viên phải nắm chắc đặc điểm tâm lí của học sinh để từ đó tìm 
ra đường đi đúng, tìm ra những phương pháp phù hợp. Khi lên lớp, chúng ta biết 
tâm lí chung của học sinh tiểu học là luôn muốn khám phá, tìm hiểu điều mới mẻ. 
Từ đó hình thành và rèn luyện thói quen, óc tư duy sáng tạo. 
Ví dụ khi dạy bài: Chính tả: Trung thu độc lập
Nội dung tích hợp
Liên hệ hình ảnh những con tàu mang cờ đỏ sao vàng giữa biển khơi và hình ảnh 
anh bộ đội đứng gác bảo vệ Tổ quốc. Qua đó, giáo dục ý thức chủ quyền biển đảo.
Phương pháp tích hợp
Xem tranh về các chủ quyền biển đảo về các cảnh đẹp của quê hương đất nước, 
từ đó có ý thức bảo vệ giữ gìn. 
 11 Phương pháp tích hợp
 Xem tranh các quần đảo trên đất nước như Trường Sa, Hoàng Sa. 
 Biết chia sẻ về chủ quyền biển đảo và có ý thức bảo vệ. 
 Đảo Trường Sa 
 Hiểu được đặc điểm tâm lí của học sinh lớp 4 và lực học của mỗi em từ đó 
muốn dạy lồng ghép tài nguyên, môi trường biển và hải đảo đạt hiệu quả cao giáo 
viên không gây áp lực gò ép các em theo hướng dẫn của mình mà luôn phải động 
viên khuyến khích kịp thời, tạo cho các em sự hứng thú niềm đam mê, để tất cả 
các em đều hiểu được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, biển và hải đảo 
của đất nước mình. Gần một năm thực hiện dạy lồng ghép tài nguyên môi trường 
biển và hải đảo qua các môn học lớp 4 tôi đã đạt kết quả như mong đợi.
 Học sinh hiểu biết nội dung lồng ghép Học sinh không hiểu biết nội dung lồng 
 tài nguyên, môi trường biển và hải đảo ghép tài nguyên, môi trường biển và hải 
 trong môn học. đảo trong môn học.
 96 % 4 %
c. Điều kiện thực hiện giải pháp biện pháp 
 Dạy lồng ghép tài nguyên môi trường biển, hải đảo Việt Nam đạt hiệu quả 
có những điều kiện sau:
- Biết được bài dạy nào có nội dung để dạy lồng ghép vấn đề nêu trên. 
- Nắm được mục tiêu bài giáo viên cần phải dạy lồng ghép để giáo dục các em 
tình yêu quê hương đất nước. 
- Đưa ra phương pháp dạy lồng ghép nào có hiệu quả, tối ưu nhất để học sinh nắm 
bắt nội dung nhanh nhất, dễ ghi nhớ nhất.
 13