Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kĩ năng tự phục vụ, tự quản cho học sinh Lớp 4

 1. PHẦN MỞ ĐẦU
 1.1. Lý do chọn sáng kiến
 Để đáp ứng các nhu cầu thực tiễn, góp phần thực hiện mục tiêu Công 
nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế của đất nước thì giáo dục đã và 
đang có những đổi mới. Việc đổi mới đó được thực hiện với tất cả các cấp học. 
Đại hội Đảng lần thứ XII (2016), Đảng ta xác định một trong những nhiệm vụ 
tổng quát có liên quan đến giáo dục và đào tạo là “Đổi mới căn bản và toàn diện 
giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh nghiên cứu, 
phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ; phát huy vai trò quốc sách hàng đầu 
của giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ đối với sự nghiệp đổi mới và phát 
triển đất nước”. Cùng với quan điểm phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao 
dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ 
chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của 
người học. Học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn, giáo dục nhà trường 
kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.
 Để tạo một bước chuyển mới trong giáo dục, Bộ Giáo dục - Đào tạo ban 
hành Thông tư số 30/2014/TT-BGDĐT ngày 28 tháng 8 năm 2014 của Bộ 
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về Quy định đánh giá học sinh tiểu học; Thông 
tư số 22/2016/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016 của Bộ trưởng Bộ Giáo 
dục và Đào tạo sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy định đánh giá học sinh tiểu 
học nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động học tập, rèn luyện của học 
sinh; góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục tiểu học. Trong đó, nội dung rèn 
năng lực tự phục vụ, tự quản là một trong những nội dung cần thiết trong đánh 
giá thường xuyên sự hình thành và phát triển năng lực của học sinh và là một 
trong những căn cứ xét hoàn thành chương trình lớp học.
 Kế thừa và phát huy những ưu điểm của đổi mới phương pháp dạy học 
theo mô hình trường học mới. Đổi mới việc đánh giá thường xuyên học sinh 
không dùng điểm số, thay vào đó học sinh nhận được những lời nhận xét, động 
viên, phản hồi từ giáo viên về sản phẩm học tập, các câu trả lời của các em, và 
biện pháp để các em có hướng điều chỉnh nhằm vượt qua các khó khăn trong 
học tập.
 Tuy nhiên, trong thực tế năng lực tự phục vụ, tự quản của học sinh chưa 
được thực hiện tốt, nhiều em còn phụ thuộc nhiều vào bố mẹ, thầy cô, bạn bè; ý 
thức tự giác chưa cao, chưa chủ động thực hiện công việc được giao; chưa mạnh 
dạn, tự tin trước tập thể để bộc lộ ý kiến của mình, 
 Nhằm góp phần thực hiện tốt việc đánh giá đúng chất lượng giáo dục học 
 1 - Phần lớn học sinh vẫn còn mang tính thụ động chưa có tính tự giác cao, 
thiếu tính năng động và sáng tạo, tâm lí ỷ lại và trông chờ vào phụ huynh và 
giáo viên chủ nhiệm.
 - Hội đồng tự quản, các ban trong lớp chưa thật sự hiểu rõ được nhiệm vụ 
của mình và cũng chưa phát huy khả năng tốt việc tự quản lớp.
 - Các em chưa thực sự tự giác thực hiện theo yêu cầu nhóm, lớp và của cả 
giáo viên.
 - Việc bố trí thời gian học tập và sinh hoạt chưa phù hợp; kết quả về học 
tập cũng không đồng đều.
 - Thời gian sinh hoạt 15 phút đầu giờ, các hoạt động tập thể,các em 
chưa tập trung hoạt động, nói chuyện riêng, làm việc riêng, chưa chịu khó hợp 
tác. 
 - Một số em có ý thức tự phục vụ, tự quản nhưng chưa bền thường biểu 
hiện: khi có mặt của giáo viên thì tỏ ra nghiêm túc nhưng khi vắng mặt giáo viên 
hoặc Hội đồng tự quản của lớp thì vẫn còn làm việc riêng,
 Theo tôi nghĩ những thực trạng trên xuất phát từ những nguyên nhân sau:
 Giáo viên thường chỉ quan tâm đến thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng 
trong quá trình dạy học. Tư tưởng nhận thức của phụ huynh học sinh lẫn học sinh 
cũng chỉ tập trung làm sao học sinh nắm kiến thức bài học là chủ yếu, còn các nội 
dung khác trong đánh giá học sinh vẫn chỉ là nội dung phụ, không quan trọng.
 Tiết sinh hoạt cuối tuần còn mang tính hình thức, chủ yếu là giáo viên 
nhận xét và thông báo kế hoạch cho tuần tới. Việc học sinh tự điều hành tiết sinh 
hoạt lớp chưa tốt nên kĩ năng tự phục vụ, tự quản của học sinh không được nâng 
cao.
 2.2. Các giải pháp rèn kĩ năng tự phục vụ, tự quản cho học sinh lớp 4
 2.2.1. Phổ biến và hướng dẫn các việc làm cụ thể:
 Phổ biến cho học sinh nội dung Thông tư 30 và Thông tư 22 giúp các em 
biết các nội dung cần thực hiện để phục vụ cho việc đánh giá từ đó các em sẽ cố 
gắng phấn đấu phát triển năng lực của bản thân.
 Tìm các minh chứng cụ thể cho từng nội dung của năng lực tự phục vụ, tự 
quản để các em rõ hơn khi thực hiện. Sau đó, giáo viên phân tích, hướng dẫn 
từng cá nhân, nhóm, lớp thực hiện. 
 Ví dụ: 
 + Vệ sinh thân thể, ăn, mặc: tắm rửa sạch sẽ, cắt móng tay móng chân, tóc 
cắt ngắn, ăn uống từ tốn, trang phục sạch sẽ, gọn gàng, 
 + Chuẩn bị đồ dùng học tập ở lớp, ở nhà: đến lớp có đầy đủ dụng cụ học 
tập theo thời khoá biểu và theo bộ môn,...
 3 THÔNG TIN HỌC SINH
Họ và tên : .............................................Lớp:.........................................
Ngày, tháng, năm sinh :.................................................................. 
Địa chỉ :..................................................
Họ và tên bố:................................................ Nghề nghiệp :..........
Họ và tên mẹ :.............................................. Nghề nghiệp :..........
Trong nhà có .. người con. Em là con thứ . trong nhà.
Môn học yêu thích :Lí do:
Môn học không yêu thích :.Lí do.
Em mong ước gì khi ở lớp: .............................................................................
 Sau khi nắm bắt thông tin học sinh thông qua phiếu điều tra cơ bản, tôi tập 
hợp các thông tin mà các em đã viết. Từ việc làm này, phần nào tôi hiểu được 
hoàn cảnh, biết được các em yêu thích cái gì nhất, có nguyện vọng điều gì ?... 
Từ đó, tôi đưa ra giải pháp cụ thể để hướng dẫn các em.
 2.2.3. Xây dựng đội ngũ Hội đồng tự quản 
 Thứ nhất, tổ chức bầu Hội đồng tự quản (HĐTQ) 
 Hội đồng tự quản (HĐTQ) học sinh là một biện pháp giáo dục nhằm thúc 
đẩy sự phát triển về đạo đức, tình cảm và xã hội của học sinh thông qua những 
kinh nghiệm hoạt động thực tế của các em trong nhà trường và mối quan hệ với 
những người xung quanh. HĐTQ học sinh giúp học sinh phát triển kỹ năng ra 
quyết định, kỹ năng hợp tác và kỹ năng lãnh đạo. Đồng thời cũng chuẩn bị cho 
các em ý thức trách nhiệm khi thực hiện những quyền và bổn phận của 
mình.Việc bầu chọn và xây dựng đội ngũ Hội đồng tự quản là một công việc rất 
quan trọng mà người giáo viên chủ nhiệm nào cũng cần phải làm ngay sau khi 
nhận lớp mới. Với sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh sẽ tổ chức bầu HĐTQ 
và thành lập các ban để lập kế hoạch và thực thi hoạt động, các công việc của 
lớp. Để làm công việc này tôi nghiên cứu kĩ lí lịch trích ngang, thăm dò ý kiến 
học sinh trong lớp, tham khảo ý kiến của giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ 
môn, Tổng phụ trách Đội. Tiến trình bầu chọn HĐTQ được diễn ra như sau:
 - Trước hết, tôi phân tích để các em hiểu rõ về vai trò và trách nhiệm của 
Chủ tịch HĐTQ, Phó Chủ tịch HĐTQ, trưởng các ban (ban học tập, ban văn 
nghệ - TDTT, ban sức khỏe - vệ sinh, ban quyền lợi, ban đối ngoại, ban thư 
viện)
 - Tôi khuyến khích các em xung phong ứng cử. Bằng lời thuyết phục của 
mình để hướng các bạn trong lớp bình chọn mình. Sau đó giáo viên hướng dẫn 
học sinh chọn 5 em tiêu biểu để cả lớp bầu chọn.
 5 mạng, thân thể, danh dự. Báo cáo với thầy, cô phân xử, xử lý các tình huống, sự 
việc xảy ra trong lớp.
 - Ban đối ngoại: Tổ chức các bạn lớp mình giao lưu, hợp tác, ứng xử tốt 
với học sinh lớp khác. Tổ chức các bạn lớp mình giao lưu, ứng xử tốt với thầy, 
cô giáo trong trường. Chào hỏi, giới thiệu về trường, lớp, các góc học tập, cô 
giáo, các bạn với khách.
 - Ban thư viện: Hướng dẫn, nhắc nhở các bạn mượn sách, đọc sách, trả 
sách đúng quy định. Hướng dẫn, nhắc nhở các bạn sắp xếp, bảo vệ thư viện 
trường, lớp gọn gàng, ngăn nắp. Giúp các bạn tự quản tốt các "tiết đọc sách". 
Vận động các bạn quyên góp, ủng hộ sách, truyện cho thư viện.
 Sau mỗi buổi học, HĐTQ ở lại về sau các bạn 5 phút để gặp giáo viên báo 
cáo những việc đã làm được những việc chưa làm được còn gặp khó khăn để 
giáo viên kịp thời tư vấn giúp đỡ và giao nhiệm vụ ngày mai cho các bạn.
 2.2.4. Thông qua phong trào Lớp học thân thiện.
 Với phong trào lớp học thân thiện, giáo viên sẽ giúp học sinh cùng nhau 
thực hiện các hoạt động chung của lớp, hình thành kĩ năng tự phục vụ, biết xem 
lớp học thân thiện là hình ảnh đẹp để cá nhân tự điều chỉnh mình thực hiện theo 
cái đẹp như ăn mặc gọn gàng, vệ sinh thân thể tốt, biết sắp xếp đồ dùng ngăn 
nắp,...Hàng tuần/ tháng, cùng với sự chỉ đạo của Liên đội, tôi tổ chức cho lớp 
tổng dọn vệ sinh lớp học: quét mạng nhện, lau cửa kính, bảng biểu trong lớp, 
chăm sóc bồn hoa ... Hàng ngày, yêu cầu nhóm trực phải đổ rác đúng nơi, theo 
dõi việc thực hiện vệ sinh của học sinh trong lớp, trong việc phân loại rác, thực 
hiện tiết kiệm nước, đi tiểu tiện đúng nơi quy định. Các nhóm trưởng phải 
thường xuyên kiểm tra việc sắp xếp bàn ghế, đồ dùng học tập của thành viên 
đảm bảo gọn gàng,.... để nhắc nhở các bạn, có tổng hợp đánh giá cụ thể trong 
tiết sinh hoạt. Mỗi hành vi sai không chịu chỉnh sửa theo góp ý của bạn tôi đều 
để học sinh tự phân tích tác hại thái độ đó đối với trường với lớp của các em một 
cách tự giác để giúp các em tự nhìn thấy trách nhiệm của mình mà sửa chữa. 
Nhờ vậy mà lớp học của tôi luôn đảm bảo tốt vệ sinh, lớp học sạch sẽ, học sinh 
có thói quen tốt trong việc giữ gìn vệ sinh trường lớp, hoàn thành nhiệm vụ 
chăm sóc bồn hoa, khu vực được phân công lao động, đoàn kết thương yêu giúp 
đỡ nhau, tự giác hoàn thành các yêu cầu chung của nhóm, lớp trong học tập. Bên 
cạnh đó, các nội quy, hình ảnh, khẩu hiệu trang trí lớp vừa tạo lớp học đẹp, vừa 
góp phần giáo dục các em rèn các kĩ năng. Phong trào Lớp học thân thiện cũng 
luôn được nhà trường khen ngợi. 
 7 vui vẻ với nhau và sẽ giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Là một giáo viên chủ nhiệm, 
tôi luôn quan tâm đến vấn đề này. Để xây dựng mối quan hệ bạn bè thân thiết, 
đoàn kết, gắn bó, sẵn sàng giúp đỡ nhau trong mọi hoạt động, tôi luôn tạo ra các 
hoạt động, các vấn đề đòi hỏi sự hợp tác, chia sẻ của nhiều học sinh. 
 Ví dụ: Tôi khuyến khích học sinh tự viết ra những điều em chưa đồng ý 
về việc làm, cách cư xử của các bạn trong lớp, bỏ vào hộp thư “Điều em muốn 
nói”, chứ không nói xấu, không xa lánh bạn. Sau cuối mỗi tuần, tôi kiểm tra hộp 
thư và căn cứ vào những điều các em viết ra, nếu là những điều tốt thì tôi đọc 
cho cả lớp nghe rồi tuyên dương ngay trước lớp. Còn những điều các em phê 
bình thì tôi phải điều tra nắm rõ đúng hay sai. Sau đó mới góp ý riêng với những 
học sinh bị bạn phê bình, yêu cầu các em phải xin lỗi bạn và phải sửa chữa.
Hình 4: Hộp thư Điều em muốn nói Hình 5: Học sinh gửi tâm sự vào hộp thư
 Từ mối quan hệ này, tôi thấy các em đã gắn bó tình đoàn kết, tạo tính tự 
giác, tính mạnh dạn, biết lắng nghe, biết tự điều chỉnh khắc phục những lỗi mắc 
phải nhằm thực hiện tốt các hoạt động, kế hoạch đề ra trong nhóm, lớp.
 (
 2.2.6. Sự gương mẫu giáo viên.
 Hành vi của giáo viên sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lí cũng như sự hình
thành tính cách của học sinh. Vì vậy, khi lên lớp, tôi luôn chú đến cả cách đi 
đứng, nói năng, cách ăn mặc, cách cầm sách, chữ viết, thái độ,...để học trò noi 
theo. 
 Giáo viên chủ nhiệm có sắp xếp khoa học công việc của mình thì sẽ là 
một gương sáng thuyết phục các em học sinh có thói quen tổ chức việc chuẩn bị 
đồ dùng, sắp xếp góc học tập, cặp đi học, bàn học, của mình khoa học hơn. 
Bàn giáo viên phải có khăn bàn, lọ hoa, hộp đựng bút và được xếp ngay ngắn.
 9