Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Lớp 4 Trường TH Hoàng Lâu

 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 1. Lời giới thiệu
 Cùng với xu thế phát triển của thời đại, giáo dục đã và đang được đổi mới 
mạnh mẽ theo bốn trụ cột của giáo dục thế kỉ XXI, mà thực chất là cách tiếp cận 
kỹ năng sống, đó là: Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học 
để cùng chung sống.
 Xuất phát từ đặc điểm của xã hội hiện nay, việc hình thành và phát triển 
kỹ năng sống trở thành một yêu cầu quan trọng trong quá trình giáo dục nhân 
cách con người hiện đại. 
 Giáo dục kỹ năng sống là thực hiện quan điểm hướng vào người học, một 
mặt đáp ứng những thách thức của cuộc sống và nâng cao chất lượng cuộc sống 
của mỗi cá nhân. Là những trải nghiệm có hiệu quả nhất, giúp giải quyết hoặc 
đáp ứng các nhu cầu cụ thể, trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của con 
người. Bao gồm cả hành vi vận động của cơ thể và tư duy của con người, hình 
thành một cách tự nhiên, thông qua giáo dục hoặc rèn luyện của các em.
 Hiện nay, đa số học sinh sống trong hai môi trường có hoàn cảnh khác 
nhau: một là các em được sự quan tâm chăm sóc quá sức chu đáo của phụ huynh 
vì sống trong gia đình ít con, hoàn cảnh kinh tế ổn định; hai là những em sống 
trong gia đình với nhiều lo toan cho cuộc mưu sinh, phụ huynh bỏ mặc con cái.
 Ngoài những khó khăn lứa tuổi, các em là con em thành phố hoặc nông 
thôn, trong đó có nhiều em nông thôn có nhiều hoàn cảnh khác nhau, có nhiều 
thói quen trong sinh hoạt còn chưa văn minh, thiếu kỹ năng thực hành, kỹ năng 
giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng đối phó với những khó khăn trong 
cuộc sống và khả năng tự phục vụ bản thân Hơn thế nữa trong nền kinh tế thị 
trường, cuộc sống hiện đại vận động hết sức khẩn trương và chứa đựng nhiều 
yếu tố khôn lường đòi hỏi thế hệ trẻ không làm chủ tri thức, rút ngắn khoảng 
cách chênh lệch về tri thức giữa các vùng nông thôn và thành thị mà còn phải 
thực sự tự tin; phải nắm bắt kịp thời các cơ hội cũng như phải có một số kỹ 
năng: sống khỏe, sống tốt, sống lành mạnh, cập nhật thông tin nhanh nhạy và hội 
nhập với thế giới, góp phần tích cực cho cuộc sống cá nhân và cộng đồng tốt đẹp 
hơn, nhằm thích ứng với mọi biến động của hoàn cảnh.
 Đảng ta xác định con người vừa là mục tiêu vừa là động lực cho sự phát 
triển xã hội, để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
đất nước, cần phải có những con người lao động mới phát triển toàn diện. Nếu 
đơn thuần chỉ thiên về đào tạo tri thức (dạy chữ), sẽ tạo nên thế hệ học sinh 
không toàn diện. Khó ứng phó với thực tế của cuộc sống. Nền kinh tế xã hội 
nước ta đang phát triển với một tốc độ nhanh, kéo theo đó là sự xuất hiện nhiều 
vấn đề mà đòi hỏi mỗi con người cần có những kĩ năng sống nhất định để có thể 
giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra.
 Nhà trường phổ thông có mục đích quan trọng nhất là dạy chữ cho các 
em, truyền đạt những tri thức khoa học để các em chuẩn bị đầy đủ hành trang tri 
thức bước vào đời. Các em học sinh khi đến trường ngoài tiếp xúc với môi 
trường giáo dục các em còn tiếp xúc với xã hội mà ở đó nhiều vấn đề của cuộc 
 1 Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 4.
 5. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu
 Tháng 9/2018
 6. Mô tả bản chất của sáng kiến
 6.1. Nội dung sáng kiến
 6.1.1. Nghiên cứu lý luận để nâng cao nhận thức của giáo viên
 Thực hiện quyết định của Bộ GD&ĐT, các Sở GD&ĐT trong cả nước đã 
chỉ đạo các cơ sở giáo dục, các trường học tăng cường rèn luyện kỹ năng sống 
cho học sinh, tăng cường nguồn lực trong và ngoài nhà trường cho giáo dục đạo 
đức, hình thành các chuẩn đạo đức, chú ý giáo dục giá trị gia đình, văn hóa gia 
đình bên cạnh giáo dục lòng yêu nước và truyền thống văn hóa dân tộc. Tập 
trung rèn luyện cho học sinh ý thức kỷ luật, tác phong nhanh nhẹn, gọn gàng, 
ngăn nắp, tăng cường giáo dục kỹ năng tự phục vụ, thói quen vệ sinh tốt, kỹ 
năng tự bảo vệ an toàn bản thân, mạnh dạn trong giao tiếp, thân thiện với bạn bè, 
lễ phép với người lớn Việc giáo dục kỹ năng sống cho HS được thể hiện qua 
các cách thức hoạt động như:
 - Tích hợp vào nội dung các bài học ở các môn học trên lớp.
 - Thực hiện thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
 Vậy kỹ năng sống là gì?
 + Kĩ năng sống là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng 
ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực 
trước các tình huống của cuộc sống.
 + Kĩ năng sống là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân 
tồn tại và thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc 
sống có nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại... Kĩ năng sống 
đơn giản là tất cả điều cần thiết mà chúng ta phải biết để có được khả năng thích 
ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống.
 Phân loại kỹ năng sống:
 Kỹ năng sống được chia thành 2 loại: Kỹ năng cơ bản và kỹ năng nâng 
cao.
 - Kỹ năng cơ bản gồm: Kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, múa, hát, đi, đứng, 
chạy, nhảy
 - Kỹ năng nâng cao là sự kế thừa và phát triển các kỹ năng cơ bản dưới 
một dạng thức mới hơn. Nó bao gồm: Các kỹ năng tư duy logic, sáng tạo, suy 
nghĩ nhiều chiều, phân tích, tổng hợp, so sánh, nêu khái niệm, đặt câu hỏi
 Ở tiểu học, đối với các lớp đầu cấp, kỹ năng cơ bản được xem trọng, còn 
các lớp cuối cấp nâng dần cho các em về kỹ năng nâng cao. Đối với học sinh lớp 
 3 các hoạt động giáo dục khác, nội dung giáo dục không chỉ diễn ra trong môn học 
mà còn thông qua một số hoạt động khác (hoạt động ngoài giờ lên lớp, câu lạc 
bộ,...) cho nên phải tính đến cơ sở vật chất, kinh phí để thực hiện.
 - Giáo viên quen với việc tập trung cung cấp kiến thức mà không hoặc ít 
quan tâm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.
 + Về phía học sinh:
 - Một bộ phận học sinh học tập thụ động, chủ yếu chỉ nghe và làm theo 
thầy cô giáo, ít sáng tạo, tính tự giác chưa cao, lười hoạt động.
 - Học sinh chỉ chú trọng học kiến thức, khả năng ứng phó với các tình 
huống trong cuộc sống kém, tính tự tin ít, tự ti nhiều, thường nóng nảy, gây gổ 
lẫn nhau.
 - Kỹ năng giao tiếp hạn chế, vẫn còn hiện tượng nói tục, chửi bậy ở một 
số học sinh.
 - Học sinh lớp 4 là lứa tuổi còn nhỏ nên các em vẫn chưa ý thức được 
việc học và rèn luyện. Nhiều em được gia đình bao bọc quá cẩn thận hoặc không 
được gia đình quan tâm nên không biết làm việc gì, dù là việc nhỏ nhất.
 + Về phía gia đình học sinh:
 - Nguyên nhân khiến một số học sinh khó tiếp cận được các hoạt động kỹ 
năng thực hành xã hội là do phụ huynh không cho phép. Một số phụ huynh cho 
rằng con em mình chỉ cần học giỏi kiến thức. Có phụ huynh nóng vội trong việc 
dạy con; họ chỉ chú trọng đến việc dạy con mình biết kiến thức mà không cần 
quan tâm đến việc con học được kĩ năng sống nào khi đến trường.
 - Phụ huynh học sinh chỉ khuyến khích các con tìm tòi kiến thức mà quên 
hướng cho con em mình làm tốt hoạt động đoàn thể, hoạt động xã hội và cách 
ứng xử trong gia đình.
 - Một bộ phận phụ huynh giao tiếp trong gia đình vẫn còn hạn chế, xưng 
hô chưa chuẩn mực nên các em bắt chước xưng hô chưa đúng.
 - Có những phụ huynh chiều chuộng con cái khiến trẻ không có kĩ năng tự 
phục vụ, phụ huynh chỉ chú ý đến khâu chăm con ăn uống mà không chú ý đến 
dạy con mình cần ăn, uống như thế nào, sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong 
ăn uống thế nào cho đúng? Và vì sao chúng ta cần những đồ dùng, vật dụng đó? 
Những đồ dùng đó để làm gì?....
 6.1.2. Các giải pháp
 5 Việc bồi dưỡng được xem là một nhu cầu tự thân của mỗi giáo viên, được 
diễn ra thường xuyên liên tục trong suốt cả quá trình công tác của mỗi người.
 Tham gia các buổi bồi dưỡng cho giáo viên qua các chuyên đề, sinh hoạt 
tổ nhóm và trong những buổi ngoại khóa tổ chức cho học sinh ngoài giờ trên lớp 
để nâng cao trình độ chuyên môn, nâng cao nghiệp vụ sư phạm cũng chính là 
nâng cao kỹ năng sống của giáo viên.
 Hơn nữa, thầy cô giáo phải luôn là tấm gương về cách ứng xử văn hóa, 
chuẩn mực trong lời nói và việc làm. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh sẽ 
không thành công nếu như chính thầy cô không phải là một tấm gương sáng cho 
học sinh noi theo.
 6.1.2.3. Giáo viên nắm vững các nguyên tắc giáo dục và các kỹ năng 
cơ bản cần rèn luyện cho học sinh
 +) Để việc giáo dục kĩ năng sống đạt hiệu quả, tôi đã nghiên cứu kĩ các 
nguyên tắc sau:
 - Nguyên tắc Tương tác
 Kĩ năng sống không thể được hình thành chỉ qua việc nghe giảng và tự 
đọc tài liệu mà phải thông qua các hoạt động tương tác với người khác. Việc 
nghe giảng và tự đọc tài liệu chỉ giúp học sinh thay đổi nhận thức về một vấn đề 
nào đó. Nhiều kĩ năng sống được hình thành trong quá trình học sinh tương tác 
với bạn cùng học và những người xung quanh (kĩ năng thương lượng, kĩ năng 
giải quyết vấn đề...), thông qua hoạt động xã hội trong nhà trường. Trong khi 
tham gia các hoạt động có tính tương tác, học sinh có dịp thể hiện các ý tưởng 
của mình, xem xét ý tưởng của người khác, được đánh giá và xem xét lại những 
kinh nghiệm sống của mình trước đây theo một cách nhìn nhận khác. Vì vậy, 
việc tổ chức các hoạt động có tính tương tác cao trong nhà trường tạo cơ hội 
quan trọng để giáo dục kĩ năng sống hiệu quả.
 - Nguyên tắc Trải nghiệm
 Kĩ năng sống chỉ được hình thành khi người học được trải nghiệm qua các 
tình huống thực tế. Học sinh chỉ có các kĩ năng khi các em tự làm việc đó, chứ 
không chỉ nói về việc đó. Kinh nghiệm có được khi học sinh được hành động 
trong các tình huống đa dạng giúp các em dễ dàng sử dụng và điều chỉnh các kĩ 
năng phù hợp với điều kiện thực tế.
 7 Giáo dục cho các em từ những việc nhỏ nhất như: Biết làm một số công 
việc nhỏ phù hợp với độ tuổi của các em như vệ sinh cá nhân, đánh răng, rửa 
mặt, tắm rửa hàng ngày, vệ sinh xong phải rửa tay, trước khi ăn cơm phải rửa 
tay. Ngoài ra các em biết quét nhà, quét lớp, rửa ấm chén, như mắc màn trước 
khi đi ngủ, gấp chăn màn gọn gàng vào buổi sáng, mỗi ngày, chăm sóc cây 
xanh, thân thiện với môi trường, hay vui chơi giải trí giảm căng thẳng. 
 * Kỹ năng giao tiếp
 Kỹ năng giao tiếp là khả năng có thể bày tỏ ý kiến của bản thân theo hình 
thức nói, viết hoặc sử dụng ngôn ngữ có thể một cách phù hợp với hoàn cảnh và 
văn hóa, đồng thời biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến người khác ngay cả khi bất 
đồng quan điểm. Bày tỏ ý kiến bao gồm bày tỏ về suy nghĩ, ý tưởng, nhu cầu, 
mong muốn và cảm xúc, đồng thời giáo dục cho các em biết đánh giá tình huống 
giao tiếp và điều chỉnh cách giao tiếp một cách phù hợp, hiệu quả; cởi mở bày tỏ 
suy nghĩ, cảm xúc nhưng không làm hại hay gây tổn thương cho người khác, 
giúp các em có mối quan hệ tích cực với người khác, bao gồm biết gìn giữ mối 
quan hệ tích cực với các thành viên trong trong lớp, khác lớp nơi sinh sống là 
nguồn hỗ trợ quan trọng cho các em; đồng thời biết cách xây dựng mối quan hệ 
với bạn là yếu tố rất quan trọng đối với niềm vui trong cuộc sống.
 * Kỹ năng quản lý thời gian
 Giúp các em quản lý thời gian là khả năng các em biết sắp xếp các công 
việc theo thời khoá biểu, biết tập trung vào giải quyết công việc trọng tâm trong 
một thời gian nhất định. Giờ ăn, giờ học, giờ làm, giờ chơi một cách hợp lí. Kỹ 
năng này rất cần thiết cho việc giải quyết vấn đề, lập kế hoạch, đặt mục tiêu và 
đạt được mục tiêu đó; đồng thời giúp các em tránh được căng thẳng do áp lực 
trong việc học và việc làm.
 Quản lý thời gian là một trong những kỹ năng quan trọng làm chủ bản 
thân, góp phần rất quan trọng vào sự thành công của cá nhân.
 * Kỹ năng thể hiện sự tự tin
 Các em biết tự tin vào bản thân, hài lòng với bản thân; tin rằng mình có 
thể trở thành một người có ích và tích cực, có niềm tin về tương lai, cảm thấy có 
nghị lực để hoàn thành các nhiệm vụ. Sự tự tin giúp các em giao tiếp hiệu quả 
hơn, mạnh dạn bày tỏ suy nghĩ và ý kiến của mình, quyết đoán trong việc ra 
quyết định và giải quyết vấn đề, thể hiện sự kiên định, đồng thời cũng giúp các 
em có suy nghĩ tích cực và lạc quan trong cuộc sống, là yếu tố cần thiết trong 
giao tiếp. 
 * Kỹ năng giải quyết vấn đề 
 Kỹ năng giải quyết vấn đề là khả năng của cá nhân biết quyết định lựa 
chọn phương án tối ưu và hành động theo phương án đã chọn, để giải quyết vấn 
đề hoặc tình huống gặp phải trong tập và trong cuộc sống. Để giải quyết vấn đề 
có hiệu quả, các em cần nhiều kỹ năng sống khác: Giao tiếp, xác định giá trị, tư 
duy phê phán, tư duy sáng tạo, tìm kiếm sự hỗ trợ.
 Nỗ lực phát huy năng lực, sở trường của bản thân để hoàn thành tốt nhiệm 
vụ đã được phân công.
 Có trách nhiệm về những thành công hay thất bại, về những sản phẩm do 
mình tạo ra.
 9