Sáng kiến kinh nghiệm Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho học sinh Lớp 4

 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
 Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lý do lý luận
 Mục tiêu hàng đầu của giáo dục chính là đào tạo con người phát triển toàn 
diện về đức, trí, thể, mĩ nhằm đáp ứng với nhu cầu của thời đại công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa đất nước. Thực tế hiện nay ngành giáo dục đào tạo luôn được nhà 
nước và cả xã hội quan tâm đưa lên quốc sách hàng đầu. Tiểu học là bậc học nền 
tảng và rất quan trọng, có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh những kiến thức về 
thế giới tự nhiên, cuộc sống xã hội và môi trường xung quanh nhằm giúp các em 
hình thành được các kĩ năng, kĩ xảo cơ bản đầu tiên, tạo nền tảng vững chắc cho 
việc hình thành và phát triển nhân cách sau này. Những nền móng này rất cơ bản 
và cần thiết để trẻ tiếp tục học lên bậc học trên.
 Trong chương trình Tiểu học, Lịch sử là phân môn được xếp vào chương 
trình giảng dạy lớp 4 và lớp 5, đó là kiến thức có hệ thống về các sự kiện, nhân 
vật lịch sử tiêu biểu, những bước phát triển của Lịch sử Việt Nam từ thời Hùng 
Vương cho đến nay. Phân môn này có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh những 
kiến thức cơ bản, cần thiết về các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử có hệ 
thống theo trình tự thời gian, rèn luyện cho học sinh một số kỹ năng cở bản như: 
Xem và đọc bản đồ, lược đồ, thu thập, tìm kiếm tư liệu lịch sử từ sách giáo 
khoa, từ cuộc sống gần gũi với các em, nhận biết được đúng các sự kiện, hiện 
tượng lịch sử, trình bày lại kết quả học tập bằng lời nói, bài viết, sơ đồ,... Đồng 
thời bồi dưỡng, giáo dục cho học sinh lòng yêu lịch sử, quê hương, đất nước từ 
đó ham học hỏi và tìm hiểu về lịch sử, biết tôn trọng và bảo vệ cảnh quan thiên 
nhiên và di tích lịch sử, văn hóa của dân tộc.
 Thế nhưng qua thực tiễn giáo dục ở nước ta hiện nay, Lịch sử chưa được 
trân trọng đúng như giá trị của nó. Nhiều người vẫn cho rằng đây là môn học 
khô khan, khó hiểu với những mốc thời gian, sự kiện vì thế trong quá trình học 
thì không cần phải tư duy, sáng tạo mà chỉ cần học thuộc, ghi nhớ một cách máy 
móc kiến thức trong sách giáo khoa là được. Chính vì những nhận thức sai lầm 
đó đã khiến cho học sinh không có hứng thú trong quá trình học tập trên lớp, 
chưa tích cực tìm tòi về kiến thức lịch sử trong cuộc sống. Điều đó dẫn đến việc 
nhiều học sinh mù mờ về truyền thống lịch sử của dân tộc, hay nhầm lẫn các 
mốc thời gian, các sự kiện, các nhân vật lịch sử với nhau.
 Mặt khác hiệu quả dạy phân môn Lịch sử còn thấp vì đây là phân môn 
khó đòi hỏi năng lực hướng dẫn và ứng xử linh hoạt của người giáo viên khi 
đứng lớp. Và làm thế nào để tiết dạy môn Lịch sử đạt hiệu quả, thu hút được sự 
tập trung chú ý cao của học sinh để các em hứng thú và yêu thích môn học này 
ngay từ bậc Tiểu học là một vấn đề đặt ra hết sức cần thiết.
 2. Lý do thực tiễn
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 1 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
 Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
 Lịch sử của nhân loại nói chung và của mỗi đất nước nói riêng không thể 
thiếu trong quá trình phát triển và hoàn thiện nhân cách của mỗi con người. Một 
đất nước muốn phát triển thì nhân dân của nước đó phải biết giữ gìn bản sắc văn 
hóa truyền thống lịch sử của dân tộc mình. Đó như là một phương tiện giúp con 
người nuôi dưỡng tình cảm yêu quê hương, đất nước, có ý nghĩa quan trọng 
trong việc xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
 Nội dung môn Lịch sử trong chương trình lớp 4 không trình bày kiến thức 
lịch sử theo hệ thống chặt chẽ mà mỗi bài trình bày một sự kiện, hiện tượng 
hoặc nhân vật lịch sử tiêu biểu của một giai đoạn lịch sử nhất định.
 Phân môn Lịch sử được đưa vào chương trình Tiểu học nhằm giúp học 
sinh có những hiểu biết cơ bản về lịch sử của dân tộc, qua đó dần hình thành 
những kĩ năng, thái độ để hình thành và phát triển nhân cách của mỗi người. Nội 
dung chương trình được chọn lọc để đảm bảo mục tiêu, thời lượng dành cho 
môn học cũng như trình độ nhận thức của học sinh. Đó là những sự kiện, nhân 
vật lịch sử tiêu biểu, sắp xếp theo trình tự thời gian, đại diện cho các thời kì lịch 
sử phản ánh những cột mốc đánh dấu sự phát triển của các giai đoạn lịch sử, 
những thành tựu trong sự nghiệp dựng nước (kinh tế, chính trị, văn hóa,...) và 
giữ nước của ông cha ta được giáo viên truyền thụ đến học sinh bằng các 
phương pháp dạy học và các hình thức dạy học đã được lựa chọn phù hợp. Đó là 
nền móng để học sinh tiếp tục học lên các bậc cao hơn, giúp các em có biểu 
tượng đầy đủ về quá khứ, có ý thức về xã hội, suy nghĩ, cảm thụ những gì đã 
xảy ra trong quá khứ để có trách nhiệm với hiện tại và tương lai.
 II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
 1. Thuận lợi
 Nhà trường
 Chính quyền địa phương cũng như Ban Giám hiệu nhà trường rất quan 
tâm đến công tác giáo dục của xã nhà, đặc biệt là công tác giáo dục học sinh dân 
tộc thiểu số, Được sự quan tâm của Đảng và nhà nước, các em có đủ sách vở, đồ 
dùng học tập theo yêu cầu của giáo viên. Trường cũng đã có phòng thư viện với 
sách báo, tranh ảnh, các đồ dùng phục vụ cho quá trình dạy học.
 Giáo viên
 Là một giáo viên trẻ nhiệt tình, yêu nghề mến trẻ, ham học hỏi nên bản 
thân tôi luôn tích cực tham gia các lớp tập huấn nên hiểu rõ tầm quan trọng 
trong việc giảng dạy và nhận thức được giáo dục học sinh Tiểu học phát triển 
toàn diện là việc làm rất cần thiết, thông qua môn học Lịch sử hình thành cho 
học sinh ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống lịch sử của dân tộc mình. 
Bên cạnh đó lại được sự chỉ đạo sâu sát, kịp thời và sự quan tâm của lãnh đạo 
nhà trường, sự giúp
đỡ của đồng nghiệp. Các thầy cô giáo rất nhiệt tình, yêu trẻ, có lòng say mê với 
nghề và có nhiều năm kinh nghiệm trong công tác giảng dạy.
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 3 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
sưu tầm thêm tranh ảnh, tài liệu từ những nguồn khác để bổ sung, làm rõ thêm 
kiến thức trong sách giáo khoa, điều đó dẫn đến tiết dạy Lịch sử của giáo viên 
chưa hấp dẫn và sinh động, khô khan và nhàm chán, chưa thu hút được sự chú ý 
của học sinh, chưa tạo ra cho học sinh tính tích cực, tư duy, sáng tạo và tự giác 
học tập, từ đó học sinh không có hứng thú với môn học này.
 Công tác phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội chưa được tốt, phụ 
huynh chưa quan tâm đến việc học của con em mình, nhiều phụ huynh coi Lịch 
sử là môn phụ nên họ chỉ nhắc nhở, chỉ dạy con em mình học các môn chính 
như Toán với Tiếng Việt còn Lịch sử chỉ cần học thuộc để được điểm cao chứ 
không cần phải hiểu sâu kiến thức của bài. Mặt khác do đời sống kinh tế còn gặp 
nhiều khó khăn nên nhiều gia đình chỉ lo đi làm mà ít quan tâm đến việc học của 
con em mình, thậm chí nhiều gia đình có tư tưởng giao khoán việc học của con 
em mình cho nhà trường.
 Điều kiện kinh tế của địa phương còn gặp nhiều khó khăn nên các điểm 
trường lẻ của trường cũng chưa được đầu tư đầy đủ đồ dùng học tập, thiết bị, cơ 
sở vật chất, thư viện của trường cũng chưa có đủ sách tham khảo, tư liệu dạy và 
học phục vụ giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học còn rất nhiều hạn chế, 
ảnh hưởng không nhỏ đến việc dạy và học của giáo viên và học sinh, cho nên 
giáo viên không chuẩn bị được tốt cho tiết dạy của mình, học sinh chỉ được học 
“chay” không có sự mở rộng kiến thức ngoài sách giáo khoa nên chưa thu hút 
được sự chú ý của học sinh dẫn đến hiệu quả tiết dạy chưa cao, học sinh không 
hiểu, không nhớ và chưa có sự logic về các kiến thức lịch sử. Bên cạnh đó chưa 
có điều kiện để tổ chức các buổi hoạt động ngoại khóa cho học sinh ngay cả khi 
học những tiết học về lịch sử địa phương nên học sinh cũng chưa có cơ hội đi 
tham quan, tìm hiểu thực tế lịch sử của địa phương mình.
 Bảng 1. Kết quả khảo sát đầu năm môn Lịch sử khối 4 năm học 2016 – 
2017, 2017 – 2108.
 Năm học TS Kết quả khảo sát đầu năm học
 HS
 Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành
 SL % SL % SL %
2016 - 2017 107 4 3,7 76 71 27 25,3
2017 - 2018 120 5 4,1 81 67,5 34 28,4
 III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 Giải pháp thứ nhất: Coi trọng việc dạy học môn Lịch sử cho học sinh 
Tiểu học.
 Lịch sử là phân môn đặc thù ở Tiểu học nói riêng và ở phổ thông nói 
chung. Vì ở đây kiến thức lịch sử là của quá khứ, đã xảy ra và khó tái tạo lại. 
Chính vì thế dạy học tốt Lịch sử ở Tiểu học nói riêng và ở Phổ thông nói chung 
là điều rất quan trọng và rất khó, đây là một phân môn có sự kết hợp, tác động 
và bổ trợ cho các môn học khác trong quá trình giảng dạy và giáo dục học sinh 
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 5 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
phương tiện trực quan trong dạy học và đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy 
học trong đó đổi mới phương pháp dạy học là vấn đề cốt lõi.
 Qua quá trình khảo sát và tìm hiểu nội dung cũng như một số trao đổi về 
đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử như sau:
 * Quan điểm đổi mới về mô hình bài học Lịch sử
 Với việc đổi mới phương pháp dạy học thì mô hình bài học Lịch sử cũng 
được thay đổi cho phù hợp, cụ thể như sau: Mô hình bài học Lịch sử gồm 4 
bước:
 Bước 1: Định hướng mục tiêu, xác định nhiệm vụ học tập
 Bước 2: Tổ chức cho học sinh tiếp cận các nguồn tư liệu trong sách giáo 
khoa (nội dung bài viết, tranh ảnh minh họa, bản đồ, lược đồ, sơ đồ,).
 Bước 3: Học sinh làm việc ( cá nhân, nhóm) hoàn thành các nhiệm vụ 
giáo viên đặt ra và trình bày kết quả.
 Bước 4: Giáo viên sửa chữa, bổ sung và kết luận vấn đề.
 * Cách dạy Lịch sử với quan điểm mới
 Như đã nói ở trên, Lịch sử là một phân môn đặc thù. Kiến thức lịch sử là 
kiến thức của quá khứ, có những sự kiện đã xảy ra cách đây hàng ngàn năm 
thậm chí lâu hơn, yêu cầu phân môn đòi hỏi khi nhận thức học sinh phải tái hiện 
những sự kiện, hiện tượng đó một cách sống động như đang diễn ra trước mắt 
mình. Chính vì thế khi giúp học sinh tiếp thu những kiến thức Lịch sử thì người 
giáo viên phải kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp khác nhau phù hợp với 
từng loại bài nhất định.
 Bài học có nội dung về tình hình chính trị – kinh tế, văn hóa – xã hội:
 Học xong loại bài này, học sinh có những hiểu biết về tình hình kinh tế, 
chính trị, xã hội nước ta sau mỗi thời kì nhất định. Để dạy tốt loại bài này giáo 
viên cần mô tả được tình hình nước ta về hoàn cảnh, chính quyền, cuộc sống 
nhân dân? Và chính quyền đã làm những gì? Kết quả ra sao?
 Ví dụ: Bài 7: “ Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân” giáo viên phải giúp 
học sinh nắm được tình hình nước ta sau khi Ngô Quyền mất( nước ta rơi vào 
cảnh loạn lạc và các thế lực phản động bao vây,) và Đinh Bộ Lĩnh có công gì 
để giải quyết khó khăn, dẹp loạn và thống nhất đất nước ( năm 968).
 Giảng dạy những bài này cần chú ý sử dụng nhiều phương pháp quan sát 
với những phương tiện trực quan, khai thác triệt để tranh ảnh trong sách giáo 
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 7 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
 Đánh giá được thực trạng của việc dạy và học Lịch sử hiện nay, nguyên 
nhân ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học Lịch sử, ngoài phương pháp của 
người dạy thì còn có các yếu tố khác ảnh hưởng đến chất lượng dạy học Lịch sử 
và chất lượng đào tạo con người như: Phương tiện dạy học, đồ dùng dạy học, 
hình thức tổ chức dạy học, cơ sở vật chất của nhà trường,...
 Giúp người giáo viên hiểu tầm quan trọng của môn Lịch sử trong chương 
trình Tiểu học từ đó có những định hướng cho học sinh về môn học cũng như 
xây dựng cho bản thân kế hoạch dạy học phù hợp với tình hình học sinh của lớp 
mình để các em hứng thú và có ý thức tự giác trong học tập.
 Đề tài còn mong muốn đem cho học sinh một thái độ đúng đắn về lịch sử 
dân tộc, phát triển tư duy, năng lực của mỗi cá nhân, rèn luyện những kĩ năng và 
bồi dưỡng thái độ, tình cảm cần thiết làm tiền đề để hình thành và phát triển 
nhân cách quý báu của con người.
 Đưa ra một vài giải pháp tích cực góp phần nâng cao chất lượng dạy học 
môn Lịch sử. Đó là nền móng để học sinh tiếp tục học lên các bậc cao hơn, giúp 
các em có biểu tượng đầy đủ về quá khứ, có ý thức về xã hội, suy nghĩ, cảm thụ 
những gì đã xảy ra trong quá khứ để có trách nhiệm với hiện tại và tương lai.
 V. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
 Được sự chỉ đạo của Ban giám hiệu, sự cố gắng nỗ lực của bản thân, với 
các biện pháp trên tôi đã tiến hành thường xuyên và thực sự chu đáo nên cuối 
các năm học 2016 – 2017 và cuối năm học 2017- 2018 đã đem lại kết quả tương 
đối khả quan, học sinh có những thay đổi rõ rệt về nhận thức đối với môn học 
cũng chất lượng dạy và học có kết quả cao hơn, học sinh hứng thú và tích cực 
hơn, giúp các em yêu thích lịch sử nước nhà, ham khám phá, tìm tòi những kiến 
thức lịch sử, bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước, có ý thức giữ gìn truyền 
thống dân tộc
 Bảng 2: Kết quả cuối năm môn Lịch sử khối lớp 4 năm học 2016 - 2017; 
2017 – 2018.
 Năm học TS Kết quả khảo sát cuối năm học
 HS
 Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn 
 thành
 SL % SL % SL %
2016 - 2017 107 15 14,0 91 85,1 01 0,9
2017 - 2018 120 17 14,1 88 85,9 0
 Như vậy đến cuối các năm học tỉ lệ học sinh hoàn thành tốt và hoàn thành 
môn Lịch sử cao hơn so với đầu năm học. Kết quả cho thấy chất lượng dạy học 
có sự chuyển biến rõ rệt so với đầu năm, đặc biệt là tỉ lệ học sinh hoàn thành tốt 
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 9