SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin để phát huy tính sáng tạo của học sinh trong dạy học môn Âm nhạc Lớp 4, 5

 1. MỞ ĐẦU
1.1- Lí do chọn đề tài:
 Chúng ta đều biết con người dùng rất nhiều cách để thể hiện chính mình. Đối 
với trẻ em thì sao? Làm thế nào để trẻ có thể thể hiện được cá tính của mình? Một 
cách thú vị nhất, đấy chính là âm nhạc. Âm nhạc đem đến cho mọi người niềm vui, 
giúp mọi người bày tỏ những sắc thái tình cảm khác nhau trong cuộc sống. Ở lứa 
tuổi thiếu niên và nhi đồng, học sinh được vui chơi, được ca hát, được trải nghiệm 
qua các hoạt động thực tiễn, được tham gia vào các Câu lạc bộ theo sở thích của 
riêng mình. Chính những hoạt động mang tính bề nổi đó sẽ giúp cho các em học 
sinh tiểu học phát triển một cách toàn diện, có được một đời sống tâm hồn phong 
phú, hướng tới cái đẹp và đặc biệt là làm giảm căng thẳng sau những giờ học. 
 Âm nhạc ở trường Tiểu học là môn học có vai trò quan trọng trong việc trang bị 
cho học sinh những kiến thức đơn giản, cốt lõi về âm nhạc. Nó không nhằm đào tạo 
các em thành những nhạc sĩ, ca sĩ hay nhạc công vì: Đối tượng ở đây là những học 
sinh có năng khiếu hay không có năng khiếu, yêu thích hay không yêu thích âm 
nhạc. Trong trường Tiểu học, âm nhạc là một nhu cầu không thể thiếu trong đời 
sống tinh thần của trẻ. Trẻ em tham gia ca hát là được tham gia các hoạt động để 
nhận thức thế giới xung quanh và bản thân mình. Những hình tượng âm thanh của 
bài hát, của bản nhạc tác động vào cảm xúc của các em, giúp cho việc phát triển trí 
tuệ, óc tưởng tượng và có tác dụng giáo dục tình cảm, đạo đức của các em rất hiệu 
quả. Chính vì thế, môn học âm nhạc hiện nay trong nhà trường đã là một trong 
những môn học chủ yếu để thực hiện nhiệm vụ giáo dục thẫm mĩ - giáo dục những 
cái hay, cái đẹp trong đời sống tinh thần của học sinh.
 Trước đây, môn học này chưa được coi trọng vì chưa có giáo viên dạy môn 
âm nhạc mà chỉ có giáo viên đứng lớp kiêm nhiệm nên việc dạy học còn bị xem 
nhẹ và mang tính hình thức. Giáo viên chưa sử dụng hệ thống phương pháp dạy 
học thích hợp theo hướng “Tích cực hoá nhận thức của học sinh” mà chủ yếu sử 
dụng phương pháp truyền thống như giảng giải, thuyết trình nên giáo viên làm việc 
nhiều... Điều đó làm hạn chế việc phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức của 
học sinh. Vì vậy việc dạy học chưa mang lại kết quả cao. Ngày nay, môn âm nhạc 
được quan tâm nhiều hơn, thể hiện ở việc đã có giáo viên dạy âm nhạc chuyên sâu, 
đã mở nhiều lớp chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học, tập huấn đàn oorgan, 
đàn piano, cho giáo viên để cùng nhau trao đổi, nghiên cứu tìm ra phương pháp dạy 
học mới, có hiệu quả cao. Trong các loại hình hoạt động Âm nhạc thì ca hát là loại 
hình phổ biến nhất, hoạt động ca hát ảnh hưởng trực tiếp đến con người bằng tác 
động của giai điệu và lời ca, có ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng, tình cảm xúc của 
con người. Hiếm có loại hình nghệ thuật nào có khả năng truyền bá phổ cập nhanh 
chóng và sâu rộng như Âm nhạc.
 1 2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận.
 Hiện nay, hầu hết tất cả các nhà trường đều đã kết nối mạng, có phòng máy tính, 
và tiến tới sẽ xây dựng một số phòng chức năng đạt chuẩn trong đó có phòng Âm 
nhạc. Điều đó sẽ rất thuận lợi cho việc học các bộ môn văn hóa nói chung và môn 
Âm nhạc nói riêng. Bởi học sinh tiểu học thích khám phá, thích tiếp xúc với những 
điều mới lạ. Nhiều tiết học trên lớp đã sử dụng phương pháp dạy học tích hợp, 
trong đó giáo viên tổ chức, hướng dẫn học sinh biết huy động tổng hợp kiến thức, 
kĩ năng nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập. Lồng ghép các trò chơi dân gian 
trong các tiết ôn tập, trong các tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp tại các nhà 
trường...Tất cả các yếu tố đó đòi hỏi các giáo viên trong giờ lên lớp nếu không đổi 
mới phương pháp dạy học chắc chắn sẽ không theo kịp với sự phát triển của thời 
đại, nhất là với trình độ nhận thức và cảm nhận âm thanh của học sinh ngày càng 
được nâng cao. Việc sử dụng giáo án điện tử trong các tiết học giờ đây không còn 
là một khái niệm xa lạ đối với các giáo viên, đặc biệt là giáo viên Âm nhạc. Những 
phần mềm hỗ trợ như: PowerPoint; Encore, và một số các phần mềm khác sẽ là 
những tiện ích hỗ trợ đắc lực cho các giáo viên khi lên lớp giảng dạy. Giáo viên lên 
lớp giảng dạy Âm nhạc trước kia chỉ có mỗi cây đàn, mà những chiếc đàn hiện 
đang sử dụng rất hạn chế về chức năng, nên giáo viên có muốn khai thác và phát 
huy năng lực học sinh cũng rất khó. Nhưng ngày nay, nhờ có công nghệ thông tin 
trong đời sống xã hội mang lại, nếu ta biết vận dụng để soạn giảng giáo án điện tử 
và thực hành vào trong các bài giảng trên lớp thì sẽ truyền tài và tạo cho các em 
học sinh những giờ học thực sự sôi nổi và có hiệu quả. 
 Nhờ công nghệ thông tin mà những hình ảnh minh họa cho bài hát rất sinh 
động, âm thanh rõ ràng, tiện lợi cho những hoạt động của giáo viên và học sinh, giờ 
học sẽ thu hút được học sinh ngay khi bước vào bài mới. Những hình ảnh âm thanh 
giáo viên sưu tầm để phục vụ cho tiết dạy được sử dụng trên máy trình chiếu, sẽ 
thay thế được những tranh ảnh đen trắng minh họa cho nội dung bài học, đặc biệt 
những hình ảnh giới thiệu về các nhạc sĩ, hoặc giới thiệu về dân ca các vùng miền, 
giới thiệu về các nhạc cụ, kể chuyện âm nhạc.v.v... Nay, nhờ công nghệ thông tin, 
những hình ảnh đó sẽ sinh động hơn rất nhiều. Nó giải quyết cho người giáo viên 
đỡ mất thời gian trên lớp, học sinh luôn chăm chú vào những hình ảnh được giới 
thiệu, từ đó giáo viên có thể khai thác được những tư duy sáng tạo của học sinh 
trong giờ học.
 Một điểm mới khi ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn Âm 
nhạc đó chính là phần vận động phụ họa theo bài hát. Nếu như trước kia giáo viên 
thường quan tâm nhiều đến khả năng ghi nhớ kiến thức và thực hành kỹ năng vận 
dụng, thì nay chú trọng đặc biệt đến phát triển năng lực sáng tạo của học sinh, 
chính những lúc các em được quan sát, được lắng nghe giai điệu, những âm thanh 
ấy sẽ kích thích sự sáng tạo, niềm đam mê và chứng minh bản thân mình, để từ đó 
 3 các em phải đi làm ăn xa quê để các em ở với ông bà nên sự quan tâm từ phía gia 
đình đến các em là chưa nhiều, chưa sát sao.
- Một số em còn rụt rè chưa tự tin khi thể hiện bài hát một mình.
- Hát theo thói quen, hát tự do, không đúng nhịp, phách, phát âm không rõ lời.
b. Thành công- hạn chế
*Thành công: 
 Trong những năm học qua tôi được giao nhiệm vụ giảng dạy âm nhạc. Mỗi 
lần lên lớp, tôi đều sử dụng đàn phím điện tử và khai thác những tính năng hiện có 
trên cây đàn. Đặc biệt khi sử dụng âm sắc, tiết tấu đều làm cho các em hưng phấn 
và giờ học rất sôi nổi. Phần dạy bài hát mới, tôi đã thay đổi cách dạy như: các em 
được nghe đĩa tiếng thay vì giáo viên hát mẫu, phần nghe nhạc, các em được nghe 
những giai điệu tha thiết từ chính những bản nhạc được khai thác từ mạng Internet, 
điều đó cũng thấy sự khác biệt với lối dạy cũ. Chỉ một thay đổi nhỏ so với lối dạy 
trước kia cũng giúp cho các em yêu thích hơn với những giờ học âm nhạc. Nếu 
được áp dụng các phương pháp giảng dạy và có một môi trường học âm nhạc ứng 
dụng công nghệ hiện đại, chắc chắn các em học sinh sẽ tiếp thu bài tốt và giáo viên 
có thể khai thác được nhiều những học sinh có năng khiếu để bồi dưỡng và bổ sung 
cho các hoạt động văn hóa văn nghệ của lớp và của trường.
* Hạn chế: 
 Trình độ học sinh có trong trường không đồng đều, nhiều học sinh vẫn chưa có ý 
thức trong học tập, vẫn xem nhẹ những môn nghệ thuật, những môn ít giờ. Bên 
cạnh đó nhiều gia đình cũng không quan tâm đến việc học của con em mình, còn 
phó mặc cho nhà trường và lo bận tâm vào làm kinh tế.
 Từ thực trạng trên là một giáo viên phụ trách dạy Âm nhạc trong nhà trường nhiều 
năm, bản thân tôi luôn suy nghĩ cố gắng tìm tòi cải tiến phương pháp nhằm: phát 
huy tính sáng tao của học sinh thông qua ứng dụng công nghệ thông tin vào việc 
nâng cao chất lượng dạy và học Âm nhạc trong nhà trường.
Để có cơ sở cho việc nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm, năm học ............., Qua 
việc đánh giá cuối kỳ I của năm học trước, kết quả chất lượng môn âm nhạc lớp 
như sau:
 Năm học Khối Tổng HS HT TL CHT TL
 Qua kiểm tra chất lượng cho thấy số học sinh hoàn thành tốt những yêu cầu 
của giáo viên cũng như yêu cầu của chương trình bài học đề ra là còn rất khiêm tốn, 
 5 Trong những tiết ôn tập: Ví dụ: Tiết 8 ôn tập hai bài hát “Reo vang bình 
minh; Hãy giữ cho em bầu trời xanh; Nghe nhạc”. Giáo viên cần xác định đây là 
một tiết học có tới hai nội dung. Trong đó phần ôn tập hai bài hát khá dài. Để phát 
huy tính sáng tạo của học sinh trong cách mở bài, giáo viên có thể cho học sinh 
chơi trò chơi: “Ghép chữ đúng tên bài hát” hoặc quan sát hình ảnh của các nhạc sĩ? 
Giáo viên đặt câu hỏi: Nhạc sĩ nào đã sáng tác ra bài hát mà em đã học.v.v
 Nhạc sĩ: Phan Huỳnh Điểu
 Nhạc sĩ: Lưu Hữu Phước
 Nhạc sĩ: Nguyễn Đức Toàn 
 Nhạc sĩ: Huy Trân
 7 khoảng 8 ô nhịp. Các bài tập đọc nhạc được viết ở nhịp nhịp ; dựa trên thang 
5 âm hoặc thang 7 âm. Về hình nốt, các em được tiếp cận với những nốt trắng, nốt 
đen, nốt móc đơn. Ngay từ đầu năm học, khi được tiếp xúc với các em. Việc đầu 
tiên là dạy cho các em cách nhớ tên nốt nhạc dựa trên trò chơi “khuông nhạc bàn 
tay”. Chỉ cần một thời gian ngắn là học sinh có thể nhớ ngay được vị trí các nốt 
nhạc trên khuông, tránh tình trạng học sinh tiểu học hay ghi chữ xuống bên dưới 
các nốt nhạc. Ngoài ra, giáo viên kết hợp sử dụng phần mềm chép nhạc để trình 
chiếu cũng giúp cho các em ghi nhớ về tên nốt và hình nốt. Cách đọc tên nốt nhạc 
theo tiết tấu cũng rất hay, tôi thường xuyên sử dụng phương pháp này cũng giúp 
cho các em đọc tốt hơn đối với những bài tập đọc nhạc. Việc giúp cho học sinh đọc 
được một bài tập đọc nhạc, nhất thiết giáo viên không được bỏ qua các tiến trình 
như: Luyện tập cao độ, luyện tập tiết tấu. Làm tốt được 2 tiến trình trên là các em 
có thể đọc được 80% bài tập đọc nhạc. Cho các em đọc lại cao độ của các nốt nhạc 
không chỉ giúp các em khởi động giọng mà còn giúp cho các em nhớ được vị trí 
các nốt trên khuông nhạc và cảm nhận về cao độ giữa các nốt với nhau. 
 Muốn các em thực hiện tốt bài tập đọc nhạc, giáo viên phải đưa ra yêu 
cầu để các em tìm hiểu, nhận xét bài tập đọc nhạc. Giáo viên đặt ra các câu hỏi 
như: Bài tập đọc nhạc được viết ở nhịp bao nhiêu; có mấy ô nhịp ? gồm có 
những hình nốt gì?. Phần luyện tập cao độ giáo viên dùng que chỉ nốt, để cho 
học sinh đọc cao độ, sau khi học sinh đã nhớ được cao độ của từng nốt giáo 
viên cũng có thể hoán đổi vị trí cao độ của các nốt để kiểm tra tai nghe của các 
em. Phần gõ đệm, giáo viên cho các em sử dụng các nhạc cụ gõ tự chế như: , 
thanh phách bằng tre, nứa, trống làm bằng ống bơ để gõ đệm cho bài học cũng 
gây hứng thú cho học sinh. Đặc biệt đây lại là những dụng cụ mà học sinh làm 
ra để vận dụng vào bài học của mình. Phần ghép lời ca, giáo viên nên chia làm 
hai dãy: Một dãy đọc nhạc, một dãy ghép lời ca. Trong cách này, sẽ giúp cho 
các em phân biệt được giữa cách đọc nhạc và ghép lời ca cần phải ăn khớp với 
nhau?. Sau mỗi câu hỏi giáo viên đặt ra và học sinh trả lời, cần phải nhận xét 
và động viên khích lệ các em. Chính những lời động viên khen ngợi của giáo 
viên sẽ giúp cho học sinh thể hiện vào bài học được tốt hơn.
 9 
 Đàn nguyệt
 Đàn bầu
 Đàn tranh.
 2.4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc dạy kể chuyện âm nhạc, giới thiệu 
 nhạc sĩ, nghe nhạc 
 Giáo viên có thể chọn lựa những bức tranh phù hợp với câu chuyện để kể 
cho các em nghe: Ví dụ như: Tiết 15 âm nhạc lớp 5 có phần kể chuyện âm nhạc với 
câu chuyện: Nghệ sĩ Cao Văn Lầu. Giáo viên dùng những bức tranh đã vẽ kết hợp 
với phần mềm trình chiếu để kể cho học sinh nghe, thay vì cho một vài các em 
đọc.. sau khi học sinh lắng nghe xong, giáo viên chỉ việc đặt câu hỏi và học sinh trả 
lời qua các bức tranh. Các em sẽ kể tóm tắt và nhớ rất lâu cốt chuyện thông qua 
 11