Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp dạy học giúp học sinh học tốt phân môn học hát Lớp 4, 5

 I.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
 Như chúng ta đã biết, âm nhạc là thể hiện cung bậc tình cảm. Âm 
nhạc thuộc thể loại nghệ thuật biểu hiện không vẽ lên mà dùng âm thanh 
để biểu hiện tư tưởng tình cảm của con người khi buồn, khi vui, khi thiết 
tha trầm lắng, khi du dương, khi ào ạt  Âm nhạc có những nét gần gũi 
với ngôn ngữ nói, như về âm điệu, tức là độ cao thấp, mạnh nhẹ của âm 
thanh, cùng với trường độ, tiết tấu, âm sắc, hoà thanh Tất cả tạo nên 
hình tượng bằng âm hưởng để biểu hiện tâm tư tình cảm của con người 
với con người và với cuộc sống. Âm nhạc là món ăn tinh thần không thể 
thiếu của con người. Từ khi cất tiếng khóc chào đời, con người đã tắm 
trong dòng sữa mát lành, ngọt ngào khi được nghe từng làn điệu dân ca 
của bà, của mẹ. Âm nhạc đối với con người cần thiết như ánh sáng và 
không khí vậy. Chính vì lẽ đó mà Fu xit đã từng nói: “Cuộc đời con 
người thiếu tiếng hát thì chẳng khác nào con người thiếu ánh nắng mặt 
trời”.
 Âm nhạc là một hình thái ý thức xã hội phụ thuộc vào quy luật chung 
của tự nhiên. Nó là nghệ thuật của âm thanh và sự kết hợp hài hoà giữa 
âm thanh và ngôn ngữ tạo thành những đặc trưng riêng. Thông qua âm 
nhạc, con người thể hiện, trao đổi tâm tư tình cảm của chính mình để tìm 
kiếm sự đồng cảm. 
 Thế hệ trẻ của chúng ta ngày nay, đặc biệt là lứa tuổi học sinh bậc 
tiểu học, âm nhạc càng quan trọng và cần thiết hơn. Vì tâm hồn của các 
em còn non nớt, trong trắng, tinh khiết nên dễ có cảm xúc, dễ tiếp thu. 
Chính vì vậy, âm nhạc góp phần giáo dục các em trở thành con người 
mới, phát triển toàn diện cân đối, hài hoà về “ Đức - Trí - Thể - Mĩ”. Âm 
nhạc càng quan trọng hơn vì nó góp phần hình thành phát triển nhân cách 
của các em, hỗ trợ đắc lực cho các em trong việc tiếp thu học tập tốt 
những môn học khác.
 Nhận thức được tầm quan trọng đó, trong những năm gần đây, để đáp 
ứng những yêu cầu và nhiệm vụ mà thời đại mới đã đặt ra, sự nghiệp 
giáo dục nước ta đã đổi mới và cải cách sâu rộng đưa nền giáo dục vươn 
tới tầm cao mới. Có thể nói, đây là sự thể hiện của cái nhìn đúng đắn, 
sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với sự nghiệp đào tạo xây dựng con 
người mới trong thời kì XHCN.
 Do nhu cầu cuộc sống ngày một nâng cao đã đặt ra cho ngành giáo 
dục những yêu cầu mới. Đó là sự áp dụng những tiến bộ của khoa học kĩ 
thuật vào trong nền giáo dục, nhằm phát huy tối đa năng lực sáng tạo 
cũng như khả năng thích ứng của cả giáo viên và học sinh.
 Đối với môn âm nhạc, việc áp dụng phương tiện dạy học là rất cần 
thiết. Nó sẽ hỗ trợ tích cực cho giáo viên trong quá trình tổ chức, chỉ đạo 
và điều khiển hoạt động nhận thức cho học sinh. Sử dụng tốt phương tiện 
dạy học, chúng ta mới phát triển được khả năng tư duy sáng tạo, đầu óc 
cảm thụ âm nhạc và vốn hiểu biết, nâng cao đời sống thẩm mĩ cho học 
 -1- qua mẫu luyện thanh đơn giản dưới đây:
 Giáo viên đánh đàn làm mẫu cho học sinh lắng nghe một lần. Sau 
đó, giáo viên đánh đàn cho học sinh luyện thanh, giáo viên đánh ở giọng 
C dur (trưởng) sau đó chuyển lên giọng D (dur) trưởng: R M F M R cứ 
thế khi thấy học sinh đọc cao độ vừa phải giáo viên lại đánh thấp giọng 
xuống. Nếu tiết học hát nào cũng được luyện giọng như vậy thì học sinh 
hát sẽ không bị mệt, thoát giọng hơn, trong sáng hơn. Giáo viên cần nhắc 
học sinh không được gào thét, không được hát to quá và phát ra âm 
lượng lớn. Các em chỉ nên hát với âm lượng từ nhỏ, hơi nhỏ tới mạnh 
vừa (từ p, mp tới mf) vì đặc điểm cơ thể trẻ nói riêng là cơ quan phát âm 
còn rất non nót, các em rất chóng mệt. Trong khi hát giáo viên nên cho 
học sinh nghỉ, hát luân phiên hoặc chuyện trò của thầy và trò làm được 
như vậy giáo viên sẽ bảo vệ được sức khoẻ và giọng hát cho trẻ. 
 Phương pháp luyện thanh giúp học sinh cả về đọc và nghe nhạc, phát 
triển âm vang, tròn âm. Nếu làm được vậy ở tất cả các tiết học thì sẽ 
phát triển giọng hát của học sinh sau này. 
 b.2. Giải pháp thứ hai: Sử dụng mô hình trực quan và thuyết 
trình trong dạy học môn âm nhạc. 
 Sau khi cho học sinh khởi động giọng bằng bài luyện thanh. Ở mỗi 
bài tập hát bài mới, giáo viên phải giới thiệu bài và dẫn dắt bài hát một 
cách sinh động, gây sự chú ý, tò mò cho học sinh. Để làm được điều đó, 
giáo viên phải chuẩn bị tranh minh hoạ của bài hát, cho học sinh quan sát 
tranh trả lời câu hỏi của giáo viên đặt ra dựa trên bức tranh minh hoạ của 
bài hát đó. Từ đó, giáo viên giới thiệu nội dung bài hát chuẩn bị học một 
cách ngắn gọn, sinh động , lôi cuốn các em vào bài học mới.
 Ví dụ : 
 Giáo viên treo tranh minh hoạ bài hát “Cò lả” Dân ca đồng bằng Bắc 
bộ. Giáo viên đặt câu hỏi cho học sinh trả lời về nội dung minh hoạ trong 
bài hát. Sau đó, giáo viên thuyết trình: Những cánh cò bay rập rờn trên 
đồng lúa mênh mông trong buổi chiều tà là hình ảnh rất quen thuộc với 
người nông dân Việt Nam. Cùng với luỹ tre xanh, đồng lúa vàng, đàn 
trâu gặm cỏ thì hình ảnh cánh cò bay lả, bay la gợi nên khung cảnh yên 
bình của biết bao làng quê. Cánh cò bay lả, bay la cũng là một bài hát 
dân ca rất quen thuộc với người dân đồng bằng Bắc Bộ. 
 Ngoài những từ ngữ dùng để mô tả những hình ảnh sinh động trong 
bài hát, giáo viên phải cho các em nghe giai điệu bài hát thông qua giáo 
viên trình bày, hoặc thông qua băng đĩa nhạc. Nhưng tốt hơn là giáo viên 
nên ghi sẳn phần đệm của bài hát vào bộ nhớ của đàn, hoặc giáo viên 
trực tiếp đàn và hát mẫu cho các em nghe. Thậm chí còn cần phải thể 
hiện các động tác phụ hoạ cho lời ca của bài hát, để sau khi học xong 
bài hát này các em còn thể hiện được như cô giáo đã làm mẫu. Làm như 
vậy, các em sẽ cảm nhận được giai điệu, tính chất của bài hát. Hơn nữa, 
 -3- lời ca. Nó còn giúp các em tự tin hát đúng cao độ, câu hát không rời rạc 
ê a, phát âm nhã tiếng rõ lời. Đặc biệt là giúp các em loại bỏ sự nhàm 
chán khi chưa thực hiện được bài tập .
 b.4. Giải pháp thứ tư: Uốn nắn, sửa lỗi cho học sinh khi các em 
hát chưa đúng giai điệu , cao độ. 
 Trong quá trình học hát, học sinh tập hát có những chỗ chưa đạt yêu 
cầu là điều thường thấy, nhất là những học sinh ít tham gia ca hát, hát 
bài khó cũng làm các em bối rối. Bởi vậy, giáo viên không nên nôn nóng, 
hoang mang, sửa chữa có nhiều thủ pháp nhưng quy tụ ở chỗ không làm 
cho người hát luống cuống và mặc cảm, cần nâng đỡ các em vui vẻ,nhẹ 
nhàng để vượt qua khó khăn, nhất là đối với những học sinh yếu. 
 Giáo viên có thể kết hợp việc hát mẫu cho rõ ràng hơn với sự hỗ trợ 
của các hình dấu trên bảng gợi ra cảm giác âm thanh cho các em. 
 Ví dụ: Thấp xuống, trầm xuống: Hình mũi tên xuống 
 Cao hơn: Hình mũi tên lên 
 Luyến một nét cong lên hoặc cong xuống ; 
 Dài hơn nữa (ngân) một nét ngang: 
 Cũng có thể dùng bàn tay để ra dấu“chú ý”,“cao lên”,“trầm một 
chút”,“ngân dài”, “luyến”,“ngắt”. 
 Bên cạnh đó ta còn sửa cho học sinh tập lấy hơi và dùng hơi hợp lý, 
lấy hơi trong khi hát học sinh thường thở hổn hển, mệt mỏi, lấy hơi là hít 
hơi qua mũi, miệng, trữ ở phổi rồi đưa dần qua thanh quản để hát hết một 
chặng hơi (câu hoặc phân câu).Khi đó điều kiện thời gian lại lấy hơi tiếp, 
hát tiết. 
 Ví dụ: Câu hát sau đây phải ngân dài 2 phách rưỡi theo dấu ghi ở 
đây, thể hiện trong bài hát: Khăn quàng thắm mãi vai em – Ngô Ngọc 
Báu
 “ Khi trông phương đông vừa hé ánh dương”
 Lấy hơi qua mũi, nhưng thực tế nhiều khi phải lấy hơi qua cả miệng 
mới đủ thời gian cho phép. Lấy hơi nhẹ là cố gắng để ít phát ra tiếng gió. 
Khi lấy hơi không so vai ưỡn ngực, ngồi hát thoải mái không gò ép lấy 
hơi nhanh là lấy hơi trong thời gian cho phép (phần nhiều rất ngắn ngủi: 
một dấu lặng ngắn hoặc thời gian ăn bớt của nốt nhạc đã hát) không được 
lỡ nhịp của chặng hát sau. Trong khi dạy hát cần có dấu lấy hơi ghi trên 
lời ca và ra hiệu cho học sinh lấy hơi thống nhất theo phương án hợp lý 
đã định. 
 Về phía phát âm thì với học sinh ta hiện nay phát âm vẫn còn sai 
nhiều và đặc biệt đối với những em có gốc tỉnh Hà Nam thì ngọng nhiều 
nhất là “l” và “n”. Trong khi hát học sinh vẫn còn ngọng vần, ngọng phụ 
âm, tiếng hát lè nhè hay bị gắt giọng. Do vậy, đòi hỏi ở giáo viên phải 
 -5- năng cảm thụ âm nhạc của các em. Sau khi học xong bài hát, Giáo viên 
phải tổ chức cho học sinh thể hiện bài hát theo các hình thức: đơn ca, 
song ca, tốp ca. Ở giai đoạn này việc động viên, khích lệ các em là hết 
sức quan trọng, cho dù các em chưa thực hiện được bài hát một cách 
chính xác và tốt nhất. 
 III.1 KẾT LUẬN
 Âm nhạc luôn mang lại niềm vui, niềm hạnh phúc cho mọi người, 
xua tan bao nổi nhọc nhằn trong cuộc sống, nó như một luồng khí trong 
lành mỗi khi nghe ai đó cất lên lời ca tiếng hát. Âm nhạc đến với tuổi 
thơ như nâng bước các em vui đến trường,động viên các em trong học 
tập, phấn đấu và rèn luyện, giáo dục các em lòng tự hào, niềm kính yêu 
Bác Hồ, yêu Đảng, yêu Tổ quốc, yêu quê hương đất nước, yêu gia đình 
qua những bài hát các em được học. Lớp lớp tuổi thơ đã được nuôi lớn 
tâm hồn trong những bài ca và trưởng thành cùng đất nước, cùng dân tộc. 
Việc dạy cho học sinh học hát ở trường Tiểu học không phải đào tạo các 
em thành những ca sĩ, nhạc sĩ mà thông qua bộ môn âm nhạc giúp các 
em phát triển một cách toàn diện. Thông qua bộ môn này giáo viên cũng 
có thể phát triển những em học sinh có năng khiếu, hướng cho các em 
nuôi dưỡng ước mơ nếu thật sự âm nhạc là niềm đam mê theo đuổi của 
các em, là ước mơ cho tương lai của các em, chắc chắn trong hành trang 
ấy có cả những bài ca đã và đang gắn bó, đang vang vọng mãi cùng với 
tuổi thơ. Xuất phát từ ý nghĩ trên cho nên trong quá trình giảng dạy bản 
thân tôi cũng luôn tìm ra những phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp 
với từng đối tượng học sinh. Qua thực tế giảng dạy tại trường tiểu học 
Nguyễn Viết Xuân, tôi nhận thấy hiệu quả của các phương pháp này là 
khá cao. Điều đó được thể hiện rõ qua thực tế kiểm tra chất lượng bộ 
môn cuối năm cùng với các phong trào văn hoá văn nghệ ngày càng phát 
triển và thu được kết quả cao. Tuy nhiên, khi vận dụng phương pháp này 
giáo viên chúng ta nên áp dụng sao cho phù hợp với từng hoàn cảnh, 
từng đối tượng cụ thể để thu được kết quả tốt nhất và điều quan trọng 
hơn bao giờ hết là chúng ta nên xây dựng những phương pháp dạy học tối 
ưu, nắm chắc tính đặc trưng của môn học để có những tiết dạy đạt hiệu 
quả.
 -7-