Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả giờ dạy - Học thưởng thức mĩ thuật xem tranh dân gian Lớp 4

 0
 MỤC LỤC
 Nội dung Trang
Phần I. Mở đầu 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2
5. Phương pháp nghiên cứu 3
6. Thời gian nghiên cứu 3
Phần II. Nội dung 4
Chương I. Cơ sở lí luận và thực tiễn 4
I. Cơ sở lí luận 4
1. Mục đích dạy bài thường thức mĩ thuật ở tiểu học 4
2. Nội dung chương trình bài thường thức mĩ thuật Xem tranh dân 4
gian lớp 4
II. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu 4
1. Đặc điểm tình hình chung của các lớp 5
2. Thực trạng dạy bài thường thức mĩ thuật xem tranh dân gian lớp 4 6
Chương II. Các biện pháp thực hiện 7
1. Chuẩn bị nội dung bài dạy 7
2. Chuẩn bị đồ dùng dạy học 8
3. Sử dụng tốt đồ dùng trực quan giúp học sinh hứng thú, tích cực 8
hoạt động. Tiếp thu bài nhanh có hiệu quả.
4. Tổ chức cho học sinh hứng thú học tập thông qua các trò chơi 15
Chương III. kết quả đạt được 18
1. Bài học kinh nghiệm 20
2. Khuyến nghị và đề xuất 20
2.1. Khuyến nghị với đồng nghiệp 20
2.2. Đề xuất với các nhà quản lý, các cấp lãnh đạo 21
Tài liệu tham khảo 22 2
 Song việc dạy loại bài này cho đến nay tôi thấy còn nhiều bất cập đối 
với học sinh và cả giáo viên vì : Bố mẹ học sinh chưa quan tâm, các em chưa 
dành nhiều thời gian cho bài học, kinh nghiệm thực tế của học sinh tiểu học còn 
hạn chế, là loại bài chủ yếu phải quan sát và tìm hiểu qua tranh ảnh (đơn thuần 
giáo viên giảng và học sinh ngồi lắng nghe tiếp thu kiến thức) khiến các em dễ 
chán nản và không tập trung.
 Bên cạnh đó một số giáo viên chưa tâm huyết, ngại làm (sưu tầm), chưa 
khai thác bài có hệ thống để giúp học sinh lĩnh hội kiến thức triệt để. Đồ dùng, 
tài liệu chuyên môn chưa có nhiều, chưa áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy 
học để tiết học có kết quả cao, giáo viên chưa phát huy được năng lực của mỗi 
cá nhân  
 Đó cũng là điều tôi và nhiều giáo viên còn trăn trở. Do vậy tôi đã đi sâu 
nghiên cứu đề tài: 
 “Một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả giờ dạy - học thưởng 
thức mĩ thuật xem tranh dân gian lớp 4 ở Trường Tiểu học Ngũ hiệp”
 2. Mục đích nghiên cứu:
 - Tìm hiểu về nội dung và phương pháp dạy bài thường thức mĩ thuật Lớp 4
 - Nâng cao trình độ chuyên môn và góp phần nâng cao chất lượng dạy và 
học môn Mĩ thuật ở Tiểu học
 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:
 3.1. Khách thể: Học sinh lớp 4 - Trường Tiểu học Ngũ Hiệp
 3.2. Đối tượng: Sử dụng một số biện pháp nhằm khai thác triệt để hiệu quả 
một số bài thường thức mĩ thuật.
 4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
 - Nhiệm vụ 1 :
 + Nghiên cứu tìm hiểu tài liệu tham khảo Mĩ thuật 4,5 nói chung và loại bài 
thường thức nói riêng.
 + Tích cực tìm hiểu phương pháp dạy phù hợp với nội dung bài
 - Nhiệm vụ 2 :
 + Nghiên cứu về một số bài thường thức mĩ thuật trong chương trình lớp 
4,5 (xem tranh dân gian, của thiếu nhi và của hoạ sĩ.)
 + Nghiên cứu tìm hiểu những vướng mắc của học sinh.
 - Nhiệm vụ 3:
 Tìm hiểu khó khăn, thuận lợi, đề xuất cách sử dụng đồ dùng dạy bài 
thường thức mĩ thuật xem tranh dân gian lớp 4.
 - Nhiệm vụ 4: 4
 PHẦN II: NỘI DUNG
 Chương I: Cơ sở lí luận và thực tiễn
 I. Cơ sở lí luận:
 Vai trò của môn mĩ thuật trong đời sống hết sức quan trọng, thế hệ trẻ phải 
nắm bắt mục đích, ý nghĩa của nó, thì mới biết sử dụng nó để phục vụ cho bản 
thân, cho xã hội. Nếu một đất nước văn minh thì cái đẹp là cái nhìn đầu tiên đòi 
hỏi cái đẹp được đưa vào mọi lĩnh vực: Kiến trúc, hội hoạ, điêu khắc và ngay cả 
cách ăn mặc cũng phải thật sự thẩm mĩ.
 Muốn cho xã hội ta giàu mạnh vươn lên ngang tầm với thế giới, người đầu 
tiên chúng ta cần quan tâm đó là các em học sinh ở bậc tiểu học. Trau dồi cho 
các em kiến thức mĩ thuật là làm cho tâm hồn trong sáng của các em đón nhận 
được những tinh hoa văn hoá của nhân loại. 
 1. Mục đích dạy bài thường thức mĩ thuật ở tiểu học :
 Dạy thường thức mĩ thuật là loại bài rất quan trọng trong chương trình mĩ 
thuật tiểu học vì : 
 - Thông qua những kiến thức sơ đẳng và cơ bản của mĩ thuật, nhằm khơi 
dậy và phát huy khiếu thẩm mĩ vốn có ở tuổi thơ,Từ đó gây ra cho các em 
niềm say mê hứng thú tìm cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật tạo hình, từng bước 
hình thành thị hiếu thẩm mĩ tốt.
 - Nhằm giúp cho học sinh làm quen, tiếp xúc với các bức tranh đẹp, 
thông qua ngôn ngữ tạo hình là đường nét, hình mảng, hình khối, bố cục và màu 
sắcQua đó thêm những kĩ năng để vận dụng những kiến thức giúp các em học 
tập tốt những môn học khác. 
 2. Nội dung chương trình bài thường thức mĩ thuật xem tranh dân 
gian- lớp 4 :
 Nội dung bài thường thức mĩ thuật Xem tranh dân gian lớp 4
 - Xem tranh dân gian nhiều thể loại khác nhau ( đề tài sinh hoạt ,lao động 
,phong cảnh ,con vật ..)
 - Tìm hiểu về các dòng tranh dân gian
 - Tìm hiểu về mầu sắc trong tranh.
 Nội dung này được cấu trúc theo kiểu đồng tâm, hợp lý, các đơn vị kiến 
thức được lặp đi lặp lại nhưng có nâng cao dần qua mỗi bài, và đảm bảo tính kế 
thừa, vừa sức, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của học sinh lớp 4.
 II. thực trạng của vấn đề nghiên cứu
 Năm học 2019-2020, tôi được nhà trường phân công giảng dạy môn mĩ 
thuật khối lớp 4 tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn sau:
 6
 2.Thực trạng dạy bài thường thức mĩ thuật xem tranh dân gian Lớp 4-
Trường Tiểu học Ngũ hiệp
 Qua việc tìm hiểu vở tập vẽ mĩ thuật 4 mới và việc điều tra thăm dò ý kiến 
của một số giáo viên dạy mĩ thuật khối lớp 4 của các trường bạn, tôi có một số 
nhận xét sau:
 2.1. Thuận lợi:
 - Chương trình mĩ thuật lớp 4 nói chung và bài Thường thức mĩ thuật xem 
tranh dân gian nói riêng ít thay đổi, hầu như các nội dung đã được dạy qua nhiều 
năm.
 - Các bài Thường thức mĩ thuật lớp 4 rất gần gũi với các em. Thường là 
những hình ảnh đơn giản, đề tài gần gũi, màu sắc đẹp mắt, dễ nhìn và dễ cảm 
nhận.
 2.2. Hạn chế
 - Vốn kiến thức hiểu biết về mĩ thuật, khả năng cảm thụ cái đẹp, phân tích 
cái đẹp trong các tác phẩm mĩ thuật của giáo viên còn nhiều hạn chế.
 - Đồ dùng dạy học (Các loại tranh, ảnh phiên bản cỡ lớn), phương tiện phục 
vụ dạy học ở môn học này tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn quá ít,
 - Giáo viên ngại sưu tầm hoặc không có thói quen sưu tầm. 
 - Một số giáo viên sử dụng đồ dùng dạy học chưa triệt để còn mang tính 
hình thức.
 - Tâm lý học sinh thích được thực hành (vẽ) hơn là phải ngồi suy nghĩ, tìm 
hiểu hoặc nghe giáo viên giảng giải phân tích cái đẹp trong các tác phẩm mĩ 
thuật
 Vì vậy nên mỗi khi dạy các bài thường thức mĩ thuật, giáo viên thường 
cứng nhắc, rập khuôn. Với vài ba câu hỏi khô khan ngắn gọn, thậm chí có 
trường hợp giáo viên giới thiệu qua loa trong vòng ít phút rồi ra bài tập cho học 
sinh thực hành, hoặc không dạy thường thức mĩ thuật mà cho học sinh vẽ tự 
doĐây là phương pháp dạy học kém hiệu quả, không còn phù hợp và không 
đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục. 
 Với thực tế này đã thúc đẩy tôi tìm tòi và đưa ra một số biện pháp nhằm 
nâng cao chất lượng học bài thường thức mĩ thuật Xem tranh dan gian lớp 4 
 8
Huế, Mà tiêu biểu là hai dòng tranh đông Hồ và tranh Hàng Trống. Nhờ có tổ 
chức sản xuất quy mô lớn và tập hợp được nhiều nghệ nhân tài hoa nên uy tín đã 
nổi tiếng rộng khắp cả nước. 
 Mỗi dịp chuẩn bị đón tết, tranh làng Hồ được in ra hàng triệu bản, bán đi 
khắp cả nước. Tranh bán ngay trong làng, mua bán tại nhà. Đặc biệt tấp nập là 
chợ tranh tập trung tại đình làng vào những ngày phiên chợ trong tháng chạp âm 
lịch. Chợ tranh thực sự là Hội tranh tưng bừng náo nhiệt, rực rỡ sắc màu. Người 
ở khắp nơi nườm nượp đổ về để mua bán tranh và chuyển đi bán khắp mọi miền 
đất nước
 Đối với môn mĩ thuật thiết bị dạy học, đồ dùng trực quan là hết sức cần 
thiết. Đặc biệt đối với phân môn thường thức mĩ thuật lại càng không thể thiếu 
đồ dùng trực quan: 
 2) Chuẩn bị đồ dùng dạy học:
 + Giáo viên cần chuẩn bị:
 - Chân dung cac nghe nhan làm tranh dan gian
 - Tranh, ảnh, bài vẽ của học sinh và đặc biệt là tranh dân gian thật cùng 
với một số chất liệu vẽ và làm tranh, băng hình quay quy trình làm giấy dó và in 
tranh 
 - Phiếu thảo luận nhóm
 - Đồ dùng phục vụ cho các hoạt động trò chơi 
 + Học sinh chuẩn bị:
 - SGK, Vở tập vẽ, bút chì, bút mực, vở ghi bài
 - Sưu tầm tranh, ảnh, bài viết liên quan đến bài học
 Từ chuẩn bị tốt các khâu để nhằm giúp các em học tốt, giáo viên có làm 
cho các em cảm thụ được bài hay không lại nhờ vào 
 3) Sử dụng tốt đồ dùng trực quan giúp học sinh hứng thú, kích thích 
học sinh tích cực hoạt động tiếp thu bài nhanh có hiệu quả.
 Muốn chuyển tải các yêu cầu cần đạt cho một tiết dạy, giáo viên không 
phải đơn thuần chỉ sử dụng một phương pháp mà phải biết linh hoạt vận dụng 
các phương pháp, dù cùng một dạng bài nhưng không phải tiết nào cũng giống 
nhau mà nó có những nét riêng phù hợp với đối tượng học sinh từng lớp. Trong 
môn mĩ thuật trước kia giáo viên thường coi nhẹ đồ dùng trực quan tranh, ảnh 
đưa ra chỉ nhằm giới thiệu hời hợt, chiếu lệ chưa tận dụng triệt để. Thì ngày nay 
vận dụng các phương pháp “Đổi mới trong dạy học” đồ dùng trực quan trong 
môn mĩ thuật có tác dụng trực tiếp đến học sinh. Nó giúp các em hiểu bài nhanh 
và hào hứng khi tiếp thu kiến thức mới cũng như cảm nhận nét đẹp trong 
tranh 10
 Hình ảnh chính trong tranh dân gian thường là những gì cần biểu đạt ở 
trong tranh, tất cả trình bày dàn trải lên mặt tranh, hình ảnh thì ngộ nghĩnh dễ 
hiểu và vui mắt, nhưng hầu hết hình ảnh phụ trong tranh là hình nhỏ hơn hẳn 
hình ảnh chính và làm rõ được nội dung trong tranh đặc biệt trong tranh dòng 
chữ nho với những lời chúc có ý nghĩa hoặc những câu thơ vui cũng góp phần 
làm cho tranh thêm chặt chẽ. 
 Xem tranh dân gian Việt Nam: 
 Tranh Lý ngư vọng nguyệt và Cá chép thì hình ảnh chính của hai tranh 
đều là vẽ cá chép thân uốn lượn như đang bơi, con cá chép chiếm gần hết bức 
tranh được tả kỹ các bộ phận chính
 Bài này tôi yêu cầu các em phát hiện và so sánh sự khác nhau và điểm 
giống nhau giữa hai tranh:
 + Bạn nào giỏi hãy tìm ra những điểm giống và khác nhau giữa hai 
tranh?
 - Tranh Lý ngư vọng nguyệt: Hình cá chép nhẹ nhàng, nét khắc thanh 
mảnh, trau chuốt, màu chủ đạo là màu xanh êm dịu: Màu đen của thân cá, màu 
vàng của viền vây cá, màu xanh lam của nước và màu xanh lục của rong rêu
 Trong tranh có hai hình trăng (một ở trên, một ở dưới nước). Đàn cá con 
đang bơi về phía bóng trăng 
 Hình tượng cá chép trong tranh kết hợp với một hình tượng quy ước làm 
nên tính minh triết của bức tranh. Hình tượng bóng trăng đáy nước là biểu tượng 
cho ảo ảnh của một giá trị đích thực được biểu tượng bằng mặt trăng trên không 
gian.
 - Tranh Cá chép : Con cá chép mập mạp, nét khắc dứt khoát, khoẻ 
khoắn. Màu chủ đạo là màu nâu ấm áp,bức tranh có bốn màu: Màu nâu của vây 
cá, màu đen của đường nét, màu xanh của lá sen và màu hồng của hoa sen. Các 
mảng màu được ngăn cách nhau bởi những nét đen to, khoẻ và rõ ràng 
 Tranh Cá chép có đàn cá con vẫy vùng quanh cá chép, những bông sen 
đang nở ở trên 
 Để gây tò mò nhằm thu hút sự quan tâm của học sinh, giáo viên nên mở 
rộng thêm kiến thức khi xem xong hai tranh dân gian Lý ngư vọng nguyệt và Cá 
chép bằng những thông tin hay như: Con cá chữ hán là Ngư, đồng âm với chữ 
dư là thừa thãi nên tranh tết hay vẽ cá, ý chúc mọi người, mọi nhà dư thừa no 
đủ. Hình tượng cá chép còn biểu tượng cho trí lớn. Theo truyền thuyết dân gian: 
Cá chép không chịu ở mãi kiếp cá tầm thường, luôn chịu khó luyện tập chờ dịp 
thi tài vượt qua “Vũ môn” để thành rồng, làm chủ các loài thuỷ tộc, hình ảnh cá 
chép đang luyện tập dưới ánh trăng thu là hình ảnh cổ vũ những ai có ý chí, cố