Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh Lớp 4 học tốt phần đội hình đội ngũ

 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài. 
 Trong nội dung chương trình thể dục thì phần đội hình đội ngũ luôn sử dụng 
rộng rãi trong cuộc sống hằng ngày và các hoạt động khác. Chính vì vậy mà đòi 
hỏi các em phải nhớ và biết áp dụng phần nội dung đã học. Song trong thực tế khi 
giáo viên kiểm tra việc thực hiện các kỹ thuật động tác của đội hình đội ngũ nhiều 
em vẫn còn tập chưa đúng kĩ thuật, bên cạnh đó khi đi dự giờ và trong quá trình 
giảng dạy những năm trước tôi nhận thấy rằng một số nội dung giáo viên truyền 
tải tới học sinh chưa được cụ thể khiến cho học sinh khó nắm bắt được kỹ thuật. 
Trước tình hình thực tế của nhà trường, khi nói đến giờ học thể dục thì đa số học 
sinh ham thích, ham học, thích luyện tập. Song bên cạnh đó có một số bộ phận do 
điều kiện sống của các em hay sự phát triển tâm sinh lý của các em còn chậm 
chưa phù hợp với kiến thức nội dung bài học hay tác phong chậm, chưa nhạy bén, 
chưa linh hoạt, ý thức trong học tập còn hạn chế. Đặc biệt là học sinh tiểu học các 
em con nhỏ, do vậy việc quan sát, tập luyện còn lúng túng, không nắm bắt được 
yếu lĩnh kỹ thuật khi thực hiện động tác, các em chưa chú ý, chưa nghiêm túc khi 
thực hiện bài tập, trong giờ học còn nô nghịch nhiều không chú ý khi giáo viên 
làm mẫu thị phạm động tác, học sinh còn chưa xác định được phương hướng của 
động tác, học sinh còn nhỏ các em mải chơi, không chú ý đến giờ học. Bên cạnh 
đó có giáo viên trong khi giảng dạy chưa bao quát được hết học sinh của lớp, 
chưa để ý tới chất lượng thực hiện bài tập của các em. Do vậy các em chưa thực 
hiện đúng bài tập của mình. 
 Vậy để học sinh hứng thú, yêu thích và học tốt phần đội hình đội ngũ, với vai 
trò là người giáo viên dạy chuyên thể dục, tôi đã nghiên cứu, suy nghĩ nhằm tìm 
ra các biện phát hợp lý nhất, giúp học sinh lớp 4 học tốt một số bài tập khi 
học phần đội hình đội ngũ và nội dung tôi đã nghiên cứu đó là “Một số biện 
pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt phần đội hình đội ngũ”
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.
 Mục tiêu:
 1 - Phương pháp khảo nghiệm: Tổ chức so sánh, đổi chiếu kết quả trước và sau 
khi thực hiện giải pháp, biện pháp
 II. PHẦN NỘI DUNG
 1. Cơ sở lý luận.
 - Mục tiêu giáo dục là đào tạo cho học sinh phát triển toàn diện, chính vì vậy 
hiện nay Bộ giáo dục và đào tạo thường xuyên phải đổi mới về nội dung, chương 
trình dạy học cho phù hợp. Phải đổi mới phương pháp giảng dạy để kích thích và 
phát huy vai trò chủ động, tích cực của người học, khơi dậy cho học sinh ý thức 
tự học. Muốn thực hiện được những điều đó thì việc nắm vững kiến thức bài học 
là hết sức quan trọng. Giáo dục thể chất trong nhà trường cũng đóng góp một 
phần không nhỏ vào công cuộc đổi mới đó.
 - Trong chương trình giáo dục thể chất của bậc tiểu học thì phần đội hình đội 
ngũ chiếm một vị trí quan trọng. Nếu học tốt phần đội hình đội ngũ ở lớp 4 sẽ 
giúp cho các em vận dụng tốt các kỹ năng, các động tác đó vào các hoạt động 
đoàn thể trong và ngoài nhà trường một cách nhanh nhẹn, có nề nếp và đạt hiệu 
quả cao. 
 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu.
 - Căn cứ vào thực tế giảng dạy của bản thân và việc luyện tập của học sinh. 
Trong giảng dạy thực tiễn lớp 4 tôi nhận thấy : Hiện nay trong tất cả các nội dung 
học của bộ môn thể dục tiểu học, các tiết học thực hành đều bắt đầu từ việc tập 
trung đội hình đội ngũ, sau đó mới đến nội dung học cụ thể. Thế nhưng trong lúc 
tập trung ổn định vẫn thường có những học sinh không chú ý, tập trung chậm trễ, 
khi xếp hàng còn xô đẩy, mất trật tự. Nhóm trưởng đi nhắc nhở từng bạn, được 
bạn này thì sai bạn khác, do các em hay quay xuống nhìn bạn thậm chí còn có 
những em không nghe theo sự hướng dẫn của các em trong Ban hội đồng tự quản. 
Địa bàn sân bãi chật hẹp, mùa nắng ít có cây che mát, thời tiết mưa nắng thất 
thường. Sự nhận thức của từng em khác nhau, sự quan niệm chưa coi trọng môn 
học này, dẫn đến thường coi nhẹ Nội dung đội hình đội ngũ lại rất cần sự nhanh 
 3 - Trình độ nhận thức không đồng đều, có nhiều học sinh ý thức tốt, 
nhưng cũng có học sinh ý thức chưa tốt, tiếp thu bài còn chậm, các em đứng trong 
hàng ngũ còn nô nghịch nhiều không chú ý đến giáo viên hướng dẫn sửa sai. 
 - Tác phong học sinh còn lề mề, em ra trước em ra sau, khi ra tập trung thì 
chen lấn xô đẩy nhau, đứng không đúng hàng lối, thứ tự, không ai chịu nhường ai, 
trong khi ra sân học thể dục cũng như ra sân thể dục giữa giờ các em rất mất trật 
tự và mất nhiều thời gian để ổn định hàng ngũ. Khi vào lớp cũng không theo hàng 
lối, còn lộn xộn.
 - Học sinh tiểu học thường các em rất hiếu động và ham chơi, khi ra ngoài sân 
để tập thể dục các em không muốn gò bó theo nề nếp. 
 - Sân bãi tập luyện không có sân tập riêng, thời tiết không thuận lợi, mưa nắng 
thất thường. Đặc thù của môn thể dục là dạy ở ngoài sân.
 - Quần áo có em chưa thực hiện đúng qui định của nhà trường đề ra, còn nhiều 
em không đi giầy khi bắt đầu vào giờ học thể dục, còn có nhiều học sinh mặc 
quần áo chưa đúng qui định, luộm thuộm gây bất tiện cho các em khi vận động, 
nhất là về mùa đông không đúng với quy định. 
 - Đầu năm khảo sát chất lượng phần đội hình đội ngũ lớp 4A, 4B vào tuần thứ 
4(tháng 9/2017) với tổng số học sinh là: 61 em, kết quả như sau.
 Đạt loại
 Lớp/sĩ số Kĩ năng
 HTT HT CHT
 - Khẩu lệnh 3(10%) 12(40%) 15(50%)
 - Tập hợp hàng ngang, nghỉ, 
 nghiêm, dóng hàng, điểm số
 4(13,3%) 16(53,3%) 10(33,3%)
 - Tập hợp hàng dọc, nghỉ, 
 4A(30) nghiêm, dóng hàng, điểm số
 - Đi đều, đổi chân khi sai nhịp 2(6,7%) 11(36,7%) 17(56,7%)
 - Khẩu lệnh 4(13%) 14(45,1%) 13(42%)
 - Tập hợp hàng ngang, nghỉ, 
 4B(31)
 nghiêm, dóng hàng, điểm số 3(9,7%) 21(67,8%) 7(22,5%)
 - Tập hợp hàng dọc, nghỉ, 
 5 + Nội dung tự chọn
 - Chương 1 là chương quan trọng vì nội dung chương này thường được áp 
dụng trong các bưởi lên lớp hay buổi thể dục đầu giờ, giữa giờ hoặc ngoại khóa. 
Nội dung kiến thức được trải đều khắp từ lớp 1 đến lớp 5 và có liên quan quan 
đến tất cả các chương còn lại. Do vậy tôi đi sâu nghiên cứu vào chương 1, chương 
này nội dung đa dạng, có nhiều bài học khó, các em HS nếu không chăm chỉ, 
nghiêm túc tập luyện và giáo viên nếu không sử dụng đúng các phương pháp dạy 
học sẽ dẫn đến cac em mệt mỏi, nhàm chán, không thích học mà lứa tuổi này các 
em ham vui chơi nhiều hơn học và HS không phát huy được tính tích cực. Nên 
trong quá trình giảng dạy tôi thấy HS còn nhiều lỗi mắc phải và cần được nghiên 
cứu.
 - Khi giáo viên đã nắm vững về chuẩn kiến thức kỹ năng chắc chắn các 
phương pháp lên lớp sẽ thu hút được HS, buổi học sẽ trở lên phong phú hiệu quả 
hơn. Tường hợp không nắm vững về chuẩn kiến thức kỹ năng thì các phương 
pháp giảng dạy sẽ hạn chế, HS không phát huy được tính tích cực, phương pháp 
giảng dạy sẽ không phù hợp với mô hình trường học mới. Nếu việc giảng dạy 
đúng theo chuẩn kiến thức kỹ năng và sự tiếp thu của các em HS nắm vững kiến 
thức chương này tốt sẽ là cơ sở để HS học tốt các chương khác.
 * Biện pháp 2: Tập trung bồi dưỡng Ban hội đồng tự quản
 - Một trong những yếu tố thành công của người chỉ huy là khả năng chỉ đạo, 
có sự thông minh, nhanh nhẹn, nghiêm túc, vui vẻ và hòa đồng. Đặc biệt hơn 
trong tiết học đội hình động ngũ đòi hỏi người chỉ huy phải biết chọn vị trí tập 
luyện thích hợp tránh ánh nắng, khi phân việc cho các cá nhân tập làm sao phải 
bao quát hết được.
 - Ngay từ buổi đầu tiên tiếp xúc với môn học, người giáo viên phải xây dựng, 
hình thành và rèn luyện cho Ban hội đồng tự quản những kĩ năng chỉ đạo lớp từ 
khâu tập trung, báo cáo, khởi động và các hoạt động tập luyện đến việc thả lỏng, 
nhận xét, đánh giá. Để đạt được điều này, giáo viên phải hướng dẫn, uốn nắn, sữa 
chữa kịp thời cho Ban hội đồng tự quản trong các tiết học. Trong một tiết học 
 7 + Điểm số theo đội hình hàng ngang(dọc): Khẩu lệnh: “Từ một đến hết – điểm 
số!”
 + Động tác đứng nghiêm: Khẩu lệnh “ Nghiêm” ( không có dự lệnh). 
 + Động tác quay tại chỗ: Bên phải(trái) – quay (có động lệnh, dự lệnh)
 + Dàn hàng: Cự ly rộng(cự ly cực rộng) nhìn chuẩn thẳng.
 + Dồn hàng: Cự ly hẹp(cự ly cực hẹp) nhìn chuẩn thẳng.
 + Giậm chân tại chỗ: Khẩu lệnh “giậm chân tại chỗ...bước” (có động lệnh, dự 
lệnh) 
 + Đi đều: Khẩu lệnh “Đi đều...bước” (có động lệnh, dự lệnh) 
 + Đứng lại: Khẩu lệnh “ Đứng lại...đứng” (có động lệnh, dự lệnh)
 + Chạy đều: Khẩu lệnh “Chạy đều...chạy” (có động lệnh, dự lệnh)
 Ví dụ: Khi tập hợp hàng ngang cán sự bộ môn (CSBM) hô:
 - Cả lớp tập hợp thành 2 hàng ngang (hoặc 3, 4 ... hàng ngang). Sau đó CSBM 
hô tiếp:
 + Nhìn chuẩn thẳng ! 
 Khi tập đi đều dùng khẩu lệnh:
 + Giậm chân tại chỗ! Bước!; - Đi đều! Bước! (động lệnh rơi vào chân trái)
 b/ Sửa sai về dóng hàng ngang, hàng dọc, điểm số:
 - Giáo viên sửa sai bằng cách cho học sinh xem tranh hoặc cho các em xem 
mẫu, hoặc giáo viên làm mẫu để các em làm theo 
 Ví dụ như: - Tập hợp một hoặc nhiều hàng dọc, dóng hàng điểm số:
 + Khẩu lệnh: Toàn lớp (nhóm) chú ý – Thành 1 (2, 3,) hàng dọc tập hợp.
 + Động tác: Trước khi phát lệnh,người chỉ huy xác định vị trí thích hợp rồi 
dùng hiệu lệnh hô “Toàn lớp chú ý!”, nhằm giúp học sinh trật tự và lắng ghe khẩu 
lệnh. Sau đó chỉ huy hô tiếp khẩu lệnh: - “Thành 1(2, 3,)hàng dọc tập 
hợp!”.Nghe khẩu lệnh các em hàng thứ nhất (nhóm 1) nhanh chóng đứng sau cách 
người chỉ huy một cánh tay, em đứng đầu hàng thứ nhất đứng cánh người chỉ huy 
một cách tay khi người chỉ huy giơ tay phải, các em khác lần lượt đứng tiếp theo, 
em nọ cách em kia một cánh tay. Các em nhóm còn lại theo hàng thứ nhất lần lượt 
 9 mình. Những người tiếp theo lần lượt điểm số như vậy cho đến hết nhóm. Riêng 
em cuối cùng không quay mặt ra sau mà hô to số của mình sau đó hô “Hết!”. Ví 
dụ: “10 hết”.
 - Tập hợp một hoặc nhiều hàng ngang:
 Khẩu lệnh: “Thành 1; 2; 3 hàng ngang – tập hợp”(2)
 Kỹ thuật: Người chỉ huy chọn đơn vị, hướng tốt nhất, quay mặt về phía học 
sinh và hô khẩu lệnh“Toàn lớp chú ý” (1) Khi học sinh đứng nghiêm quay mặt vào 
người chỉ huy, lúc đó mới phát khẩu lệnh (2). Người chỉ huy quay về hướng đã 
chọn, đứng nghiêm, giơ tay phải lên cao. Khi học sinh thứ nhất đứng bên sườn 
trái của người chỉ huy(học sinh đứng theo thứ tự từ thấp đến cao). Sau đó người 
chỉ huy hạ tay xuống và bước tới vị trí thích hợp để điều khiển đội ngũ.
 Người nọ cách người kia bằng một khuỷu tay chống hông(cùng hàng). Giữa 
hàng nọ và hàng kia cách nhau một cánh tay.
 - Cách hô khẩu lệnh như trên, người giáo viên cho các em thay nhau điều hành 
nhóm hoặc thay nhau điều hành lớp, được như vậy các em sẽ thể hiện được tính 
tự tin đứng trước lớp và dễ dàng thuộc lòng các khẩu lệnh hô
 c/ Sửa sai về tư thế đứng nghiêm, đứng nghỉ: 
 - Tư thế này các em đã học từ các lớp dưới nhưng trong quá trình lên lớp nhiều 
HS vẫn thực hiện không đúng động tác, GV cần thường xuyên kiểm tra, thực 
hành mẫu, nhắc nhở, cho một số em thi thực hành, biểu diễn theo tổ hoặc nhiều 
hình thức khác.
 - Động tác nghiêm:
 11 Kỹ thuật: Dứt động lệnh người tập dồn trọng tâm sang chân phải (trái), dùng 
gót chân làm trụ, phối hợp với nửa bàn chân trái(phải). Quay toàn thân sang 
phải(trái) 900. Sau đó đưa chân trái(phải) lên sát chân phải(trái). Hai tay duỗi sát 
thân, chân thẳng thành tư thế đứng nghiêm.
 - Quay đằng sau:
 Khẩu lệnh: “Đằng sau - Quay”
 Kỹ thuật: Như quay phải, nhưng quay một góc 1800
 - Chú ý: Với động tác này khi học sinh quay phải giữ thăng bằng, hai tay ép 
 sát thân không được vung tay. Giáo viên phải thường xuyên nhắc nhở các em 
 trong quá trình tập luyện
 e/ Sửa sai khi đi đều, đi đều- đứng lại, đổi chân khi đi sai nhịp:
 - Muốn cho học sinh đi đều đúng giáo viên cần tập kỹ phần giậm chân tại chỗ 
rồi mới cho đi đều. 
 Ví dụ: Khẩu lệnh hô Đi đều - đứng lại:
 - Khẩu lệnh đi đều và đứng lại, đây là nội dung học khó và quan trọng đối với 
 phần đội hình đội ngũ của thể dục lớp 4, là tiền đề để học tiếp nội dung này ở các 
 lớp trên, nếu việc giảng dạy làm mẫu của giáo viên không chuẩn, sửa chữa không 
 kịp thời sẽ làm các em trở thành thói quen trong tập luyện và sẽ khó sửa chữa, có 
 sửa chữa để đúng kĩ thuật cũng phải mất nhiều thời gian.
 - Với động tác đi đều - đứng lại, giáo viên dùng phương pháp dạy học phân 
 chia, cho cả lớp tập đồng loạt tại chỗ sau đó phân chia nhóm tập và lúc này giáo 
 viên là người điều khiển hô lớp tập
 + Phương pháp phân chia:
 + Tập tư thế đánh tay nhuần nhuyễn(tay đưa ra phía trước gập khuỷu tay 
 ngang ngực và vuông góc, tay đưa về sau thẳng và khép lại sát thân người, bàn 
 tay nắm hờ, tư thế thoải mái, mắt nhìn thẳng) (Hình 1).
 + Tập giậm chân: Sau khẩu lệnh hô giậm chân tại chỗ, HS đồng loạt co gối 
 nâng bàn chân trái lên cao cách mặt đất 15- 20cm, lúc này bàn chân trái giậm 
 chạm đất sẽ là nhịp 1, hết nhịp 1 chân phải nâng lên và đồng thời giậm chạm đất 
 13